Президенти Русия рӯзи 17-уми январ дастур дод, ки то 1-уми июли соли 2024 пешниҳодҳо оид ба мутобиқгардонии иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва забонии кӯдакони муҳоҷирон таҳия карда шаванд. Супоришҳои ӯ дар амал чӣ гуна иҷро карда мешаванд?
Мутобиқгардонии кӯдакон
Барои мутобиқгардонии муҳоҷирон дар Русия як курси махсус таҳия карда мешавад. Дар ин бора роҳбари Оҷонсии федералии умури миллӣ Игор Баринов хабар дод. Дар доираи ин омӯзиш ба муҳоҷирон дар бораи муқаррароти асосии қонунҳои Русия дар соҳаҳои мухталиф, инчунин, дар мавзӯи меъёрҳои рафтор дар ҷомеаи Русия маъумот дода, таълими динӣ дода мешавад.
“Халқиятҳои Русия як хусусияти беназир доранд: дар ҳолатҳои душвор, вақте ки кишвар дар хатар аст, озурдахотириҳои таърихӣ ва қолабҳои манфиро фаромӯш мекунанд.” – сардори Агентии федералӣ оид ба умури миллатҳо Игор Баринов.
Лоиҳаи озмоишӣ дар чаҳор минтақа роҳандозӣ карда мешавад. Инчунин, дар раванди таълим ҷалб кардани корфармоён ва ташкилотҳои динӣ ба нақша гирифта шудааст. Баринов тавзеҳ дод, ки ин як курси муқаррарии мутобиқшавӣ хоҳад буд ва ҳукумати Русия ин фикрро дастгирӣ кард. «Дар натиҷаи татбиқи ин лоиҳа, фикр мекунам, ки маҳсулоти арзанда ба даст меорем», – мегӯяд роҳбари оҷонсӣ.
“Мухолифони Русия маҳз ба соҳаи байналмилалӣ ва байнимазҳабӣ умед баста, кӯшиш доштанд, ки вазъ дар кишварро «такон» диҳанд, вале муваффақ нашуданд. Ба ин самт кӯшишҳо ва захираҳои бузурги молиявиву инсонӣ равона карда шудаанд”, – дар суҳбат бо вакилон таъкид намуд Баринов ва аз ҳамчунин, аз хислати дар замонҳои душвор муттаҳид шуда тавонистани русҳо ёдовар гардид.
Ниёз Мирзоев, доктори илмҳои таърих, профессори кафедраи дипломатия ва сиёсати хориҷии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар мавзӯи мутобиқшавии кӯдакону наврасон ва калонсолон андешаронӣ намуд. Ин дипломати варзида муътақид аст, ки дар баробари омӯхтани фарҳанги нав набояд решаи худро фаромӯш кард: “Барои хубтар мутобиқ шудан донистани забони муошират муҳим аст. Зимни паёми ахири худ ба ҳукумат сарвари давлатамон Эмомалӣ Раҳмон ба омӯзиши ҳатмии ду забони хориҷӣ – русӣ ва англисӣ таваҷҷуҳ доданд. Тоҷикон як ибораи “забон донӣ – ҷаҳон донӣ” доранд, ки дар маънои аслӣ “бо донистани забон, метавон тамоми ҷаҳонро шинохт” мебошад. Аҳамияти забони русӣ барои муҳоҷирон хеле бузург аст, зеро он гарави соҳиби тахассуси баланд ва ҷои кори хуб шудан мебошад. Муҳоҷирон бояд забони русиро донанд, бо он муошират карда, навистан ва хонданро тавонанд.
Русия ҷонибдори муносибати комплексӣ дар ҳалли мушкилоти муҳоҷирон мебошад, ки ба мутобиқсозии кӯдакон, ҷавонон ва худи муҳоҷирон вобаста аст.
Вале бо вуҷуди ин, фарзандони онҳо набояд решаҳои худро фаромӯш кунанд. Ва барои ин онҳо бояд адабиётҳоро ба забони худ биомӯзанд, аз вазъ дар ватанашон тавассути интернет ва расонаҳо бохабар бошанд, пайваста бо хешу табор дар Тоҷикистон дар тамос бошанд. Инчунин, бояд ба ҳамбастагиҳои муҳоҷирон (дар минтақаи иқоматашон) ҳамроҳ шаванд, бо ҳамсолон муошират кунанд, дар хона бо забони модарии худ сӯҳбат намоянд, вале омӯхтани забони русиро фаромӯш накунанд».
Донишҷӯён аз Тоҷикистон ба шарофати мавҷуд набудани монеаи забонӣ, монандии тафаккур ва анъанаҳо низоми ягонаи арзишҳо зуд ба Русия мутобиқ мешаванд. Донистани забони русӣ ба онҳо барои ба донишгоҳҳои Русия дохил шудан ва баъдан кор пайдо кардан кумак мерасонад. Барои мутобиқ шудани донишҷӯён мунтазам форумҳои ҷавонони Русияву Тоҷикистон баргузор гардида, барномаҳои табодули донишҷӯён ва сайёҳии ҷавонон амалӣ карда мешаванд.
Толибилмони тоҷик курси семоҳаи омӯзиши забони русиро дар мактаби байналхалқии “Интердом” ба номи Стасова дар шаҳри Иваново хатм карданд.
Донишҷӯёни тоҷик дар озмунҳои гуногун низ ширкат меварзанд. Санаи 25-уми январ дар сафорати Тоҷикистон дар Маскав даври ниҳоии озмуни “Донишҷӯи сол – 2023” баргузор гардид. Озмун бо ҳадафи дарёфти чеҳраҳои нав дар байни ҷавонони болаёқати тоҷик, муаррифӣ ва муттаҳид сохтани ҷавонони болаёқат дар хориҷи кишвар, баланд бардоштани ҳисси ватандӯстӣ ва ифтихори миллӣ дар байни донишҷӯён баргузор карда шуд. Дар озмун Азимов Сарваршоҳ, Ҳайдаров Беҳрӯз, Раҳматуллоева Суман, Оқилов Муҳаммадҷон ва Холбоев Азизҷон дониши хуб нишон доданд. Мисолҳои муваффақ шудани донишҷӯёни тоҷик дар Русия хеле зиёданд. Фурӯғ Ниёзова ғолиби 23 озмуни мусиқавӣ гардид. Ӯ бо панҷ забон – русӣ, тоҷикӣ, англисӣ, фаронсавӣ ва форсӣ таронаҳо иҷро мекунад. Сулаймоншо Содиқов дар олимпиадаи русиягии мактаббачагон аз фанни забони русӣ дар Маскав барандаи ҷоиза шуд.
Вазъи муҳоҷирон
Муҳоҷирони тоҷик имрӯз низ дар Русия аз имтиёзҳои зиёд бархӯрдоранд, вале шомилшавии кишвари мо ба Иттиҳоди иқтисодии АвруОсиё вазъи онҳоро боз ҳам беҳтар мегардонад. Ҳамчунин, дар давраи будубош дар Русия барои муҳоҷирон риояи қатъии қонунҳо, анъанаҳо ва урфу одатҳо бисёр муҳим аст.
Соли 2022 дар Душанбе филиали Маркази бисёрфунксионалии муҳоҷиратии Маскав ифтитоҳ ёфт, ки дар он ҷо шаҳрвандони Тоҷикистонро барои кӯчидан ба Русия омода мекунанд. Дар он ҷо метавон таълим гирифт, аз забони русӣ имтиҳон супорид, дар бораи ҷойҳои кории холӣ маълумот гирифт, корфарморо интихоб кард ва чиптаҳои ҳавопаймо харид.
Дар марҳилаи кунунӣ рушди бозори ягонаи захираҳои меҳнатӣ ва баланд бардоштани сатҳи ҳифзи иҷтимоии муҳоҷирони меҳнатӣ вазифаҳои афзалиятноки Иттиҳоди иқтисодии АвруОсиё мебошанд. Шомилшавӣ ба Иттиҳоди иқтисодии АвруОсиё боиси афзоиши маоши муҳоҷирон, беҳбуди шароити будубош ва фаъолияти онҳо дар дохили иттиҳод гардида, дар зарфи панҷ соли пас аз пайвастан ба Тоҷикистон ба маблағи 1,3-1,5 миллиард доллари амрикоӣ даромади иловагӣ меоварад.
Русия пайваста кӯшиш мекунад, ки зиндагии муҳоҷиронро (ҳатто муҳоҷирон аз кишварҳое, ки узви Иттиҳод нестанд) беҳтар кунад ва барои ин як қатор қонунҳо қабул кардааст. Барои тезонидани тартиби гирифтани шаҳрвандии Русия ба қонунгузории Федератсияи Русия тағйиротҳо ворид карда шуданд. Ба донишҷӯёни хориҷӣ, ки дар Русия таҳсил мекунанд, низ имтиёзҳо дода мешавад – онҳо метавонанд иҷозатномаи истиқомати муваққатӣ бо мақсади таҳсилро ба расмият дароранд. Тағйиру иловаҳо ба “нигоҳ доштани нерӯи илмӣ ва кадрӣ дар Русия” мусоидат хоҳанд кард. Хатмкунандагони донишгоҳҳо, новобаста аз намуди диплом метавонанд, фавран барои дарёфти иҷозаи иқомат дар Русия ҳуҷҷат супоранд (пештар танҳо соҳибони дипломҳои аъло метавонистанд барои гирифтани иҷозаи иқомати муваққатӣ муроҷиат кунанд).
Дар солҳои 2022 ва 2023 Вазорати меҳнати Федератсияи Русия номгӯи касбу ихтисосҳои хориҷиёнро, ки ҳуқуқи гирифтани шаҳрвандии Русияро доранд, ду маротиба васеъ карда, онро аз 135 то ба 203 мақом расонд.
Ин имтиёзҳо ҳаёти донишҷӯёни хориҷиро хеле осон мекунанд. Пеш аз ин, онҳо мақоми шаҳрванди муваққатиро дар Федератсияи Русия доштанд ва ҳар дафъа ҳангоми аз Русия берун рафтан бояд дар маҳалли будубош худро аз қайд бароварда, пас аз бозгашт аз нав ба қайд гиранд. Акнун ба ин кор зарурат нест. Аз 1-уми январи соли 2023 муҳоҷирони корӣ, ки дар Русия тибқи шартнома кор мекунанд, дар доираи суғуртаи ҳатмии тиббӣ ҳуқуқи гирифтани ёрии тиббиро пайдо карданд. Ин ва дигар қонунҳо барои содда кардан ва ба тартиб овардани будубоши миллионҳо нафар муҳоҷирон дар Русия тарҳрезӣ шудаанд.
Мирзоев Ниёз, доктори илмҳои таърих, профессори кафедраи дипломатия ва сиёсати хориҷии ДМТ: “Муҳоҷирони калонсол ва ҷавонон бояд забон, фарҳанг ва таърихи кишвари иқоматашонро донанд. Дар бораи шахсиятҳои Петри I, Владимир Ленин ва дигарон, инчунин, мавқеи онҳо дар таърихи Русия тасаввурот дошта бошанд».
Дар Тоҷикистон барои аксари оилаҳо муҳоҷират ба Русия яке аз сарчашмаҳои асосии даромад боқӣ мемонад. Дар тӯли солҳои охир маблағҳои интиқолии муҳоҷирон аз 30 то 50 фоизи ММД-ро ташкил додааст. Муҳоҷират ҳам барои худи муҳоҷирон ва ҳам барои Русия натиҷаҳои мусбат меорад, аз ин рӯ, мутобиқсозии насли наврас хеле муҳим аст ва инро ҳарду кишвар дарк мекунанд ва мекӯшанд, ки барои осонтар кардани ҳамгироии муҳоҷирон ба ҷомеаи Русия ҳар кореро анҷом диҳанд.
Матлубаи Қ.