“Толибон”- и террорист смартфону телефонро дар Афғонистон манъ карданд
Дар Афғонистон, манъи истифодаи телефонҳои мобилӣ дар баъзе минтақаҳо як масъалаи ҷиддӣ шудааст, ки онро гурӯҳҳои мусаллаҳи террористӣ, бахусус Толибон (фаъолияташ дар Тоҷикистон мамнӯъ аст), таҳмил мекунанд. Пас аз ба сари қудрат омадани онҳо дар моҳи августи соли 2021, дар минтақаҳои мухталиф истифодаи телефонҳои мобилӣ ва интернет маҳдуд ё манъ карда шудааст.
Ин манъи истифодаи технологияи мобилӣ асосан ба ду сабаб рабт дорад:
- Назорати амниятӣ
Толибон кӯшиш мекунанд, ки амнияти минтақаҳоро таҳти назорати худ нигоҳ доранд. Барои пешгирӣ кардани иртиботи мардум бо гурӯҳҳои муқобил ё истифодаи телефонҳои мобилӣ барои ҷамъоварии иттилоот ва ирсоли хабарҳо, онҳо дар баъзе минтақаҳо шабакаҳои мобилиро хомӯш мекунанд ё истифодаи онҳоро манъ менамоянд.
- Маҳдудияти иҷтимоӣ
Гурӯҳҳои шӯришгар ва ҳатто дар баъзе маврид худи ҳукумати Толибон барои ҷилавгирӣ аз дастрасии мардум ба интернет ва расонаҳои иҷтимоӣ, ки ба ақидаҳои онҳо мухолифат доранд, чунин маҳдудиятҳо ҷорӣ мекунанд. Инчунин, чунин манъҳо боиси он мешаванд, ки мардум дар минтақаҳои деҳот ва маҳаллаҳои дурдаст ба муошират ва дастрасӣ ба иттилоот бо душворӣ рӯ ба рӯ мешаванд.
Манъи телефонҳои мобилӣ дар Афғонистон дар давраҳои гуногун ва бо сабабҳои гуногун сурат гирифтааст, ки баъд аз ба сари қудрат омадани Толибон дар соли 2021 ин вазъ боз ҳам душвортар гардид. Баъзе аз сабабҳои асосии ин манъи телефонҳои мобилӣ ва интернет дар Афғонистон инҳоянд:
1.Назорати амниятӣ ва низомӣ
Толибон барои назорати иртиботот ва пешгирӣ кардани ирсоли иттилоот ба хориҷи кишвар ё байни гурӯҳҳои мухолиф, шабакаҳои мобилӣ ва интернетро дар баъзе минтақаҳо манъ мекунанд. Дар минтақаҳои ҷангзада ё минтақаҳое, ки шӯришгарон ё гурӯҳҳои мусаллаҳ фаъолият доранд, Толибон ё гурӯҳҳои дигар аз тарси он ки душманон метавонанд иттилооти стратегиро бо истифода аз телефонҳои мобилӣ интиқол диҳанд, алоқаи мобилиро қатъ мекунанд.
2.Маҳдуд кардани иттилооти берунӣ
Мақсад аз ин гуна манъҳо пешгирии мардум аз дастрасӣ ба иттилооти ғайрирасмӣ ё хабарҳоест, ки метавонад мавқеи Толибонро заиф созад. Махсусан расонаҳои иҷтимоӣ, ки ба мардум имкон медиҳанд, аз вазъияти воқеии кишвар ва ҷаҳон огоҳӣ пайдо кунанд, таҳти назорати ҷиддӣ қарор доранд. Онҳо кӯшиш мекунанд, ки мардумро аз истифодаи интернет ва дастрасӣ ба хабарҳо, расонаҳои беруна ва иттилооти хориҷӣ маҳдуд созанд.
3.Маҳдудиятҳои фарҳангӣ ва иҷтимоӣ
Гурӯҳҳои ифротӣ, ба мисли Толибон, бо назардошти ақидаҳои динӣ ва сиёсӣ, аксар вақт интернет ва телефонҳои мобилиро манбаи “ахлоқи фосидкунанда” мешуморанд. Онҳо боварӣ доранд, ки истифодаи расонаҳои иҷтимоӣ, филмҳо, мусиқӣ ва дигар мазмунҳои фароғатии онлайн бо фарҳанг ва арзишҳои исломӣ мухолифат доранд. Бинобар ин, дар баъзе минтақаҳо, махсусан дар деҳот, онҳо истифодаи интернет ва телефонҳои мобилиро маҳдуд мекунанд.
4.Идоракунии шабакаҳои мобилӣ
Толибон барои идора кардани ширкати мобилӣ дар минтақаҳои таҳти назорати худ, баъзан шабакаҳоро маҷбур мекунанд, ки хидматрасониҳои мобилиро қатъ кунанд ё танҳо дар соатҳои муайян фаъол кунанд. Ин гуна маҳдудиятҳо махсусан шабона ҷорӣ мешаванд, то иртибототро дар соатҳои ҳасос аз байн баранд. Моҷарои манъи истифодаи телефонҳои мобилӣ дар Афғонистон вобаста ба вазъи сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоии кишвар метавонад бо чанд роҳ анҷом ёбад. Ин ба чанд омил вобаста аст:
1.Идомаи назорати Толибон
Агар Толибон дар тӯли вақт қудрати худро нигоҳ доранд ва сиёсати маҳдудкунии иртиботро идома диҳанд, эҳтимолияти он вуҷуд дорад, ки ин манъи технологияҳои иртиботӣ тӯл мекашад. Дар ин сенария, дастрасӣ ба телефонҳои мобилӣ ва интернет дар минтақаҳои таҳти назорати сахттар коҳиш хоҳад ёфт. Бо вуҷуди ин, Толибон шояд маҷбур шаванд, то дар бархе соҳаҳо ба технологияи мобилӣ иҷозат диҳанд, чунки алоқаи мобилӣ як қисми муҳими иқтисод ва тиҷорат мебошад.
2.Фишорҳои байналмилалӣ
Бисёре аз кишварҳои хориҷӣ ва созмонҳои байналмилалӣ, ба монанди СММ ва дигар гурӯҳҳои ҳомии ҳуқуқи инсон, метавонанд фишорҳои сиёсӣ ва иқтисодӣ ба Толибон оранд, то маҳдудиятҳо дар иртиботро барҳам диҳанд ва дубора алоқа бо ҷаҳони интернетро ба роҳ гузоранд. Зеро интернет натанҳо воситаи иртиботу гуфтугӯ, балки василаи интиқоли молу пул аст, ки бешак ба буҷаи кишвари бе ин ҳам қашшоқи Афғонистон зарба мезанад.
Хулоса, баъди қабули қарорҳои нав ба нав, ба мисли ба мактаб нарафтани духтарон, садо баланд накардани онҳо дар ҷойҳои ҷамъиятӣ, аз ҳарф задан ба марди бегона худдорӣ кардани онҳо, шикастану намоишкорона ба мардум нишон додани он ки эшон дар асл зидди асбобоҳои мусиқӣ, зидди телевизиону радиёҳо ҳастанд, ин қонуни нави Ҳайбатзода амали навбатии хандаоваре аст, ки навҳукуматҳои Афғонистонро ба боди масхараю истеҳзо мекашад.
“ФАРАЖ”
