Дар ин мақола кӯшиш мекунем, ки оиди муносибати Аҳмад Зоҳир, овозхону хунёгари ҳама давру замонҳо ба ашъори Фурӯғи Фаррухзод равшанӣ андозем. Бояд гуфт, ки хушбахтона сарчашмаҳо сари ин мавзӯъ хело фаровонанд. Дар ин хусус дар асарҳои мондагори устод Султони Ҳамад, дӯсти шоирам Исфандиёри азиз, муҳаққиқони афғонистонӣ ва дигарон навиштаҳои зиёд мавҷуданд. Камина ҳамчунин дар мақолаи худ «Аҳмад Зоҳир ва шоираҳо» ё худ «Аҳмад Зоҳир ва хубони порсигӯ» соли 2021 дар нашрияҳои даврии кишвар мисли «Дунё», «Фараж», «Нури Сарбанд», Сомонаи «Рӯзгор» дар хусуси бону Фурӯғи Фаррухзод низ навишта будам. Бояд гуфт, ки шоираи иронӣ Фурӯғи Фаррухзод дар қатори шоираи ҳамватанаш Симини Беҳбаҳонӣ шоирае аст, ки ҳунарманди зиндаёд Аҳмад Зоҳир аз ашъори ӯ аз ҳама зиёдтар байни шоирабонувон сароидааст. Фурӯғ тибқи навиштаи устоди зиндаёд Султони Ҳамад («Таронаҳои ҷовидонаи Аҳмад Зоҳир») байни беш аз 100 шоире, ки ҳунарманд таронаҳои онҳоро сароидааст, баъд аз устодон А.Лоҳутӣ, Шоҳ Валӣ Валии Таронасоз, Абдулаҳмади Адо, ҳамроҳ бо шоироне мисли Мавлои Балх, Раҳими Муаййирӣ, Симини Беҳбаҳонӣ ва Аҳмадшоҳи Азҳар айни замон ҷойи ифтихории саввумро ишғол менамояд. Чи тавре, ки дар боло ишора намудем, вобаста ба сароидани шеърҳои онҳо аз тарафи овозхони ҳама давру замонҳо Аҳмад Зоҳир, айни замон Фурӯғи Фаррухзод бо Симини Беҳбаҳонӣ аз байни бонувон дар ҷойи аввал қарор доранд.
Тибқи сарчашмаҳои айни замон муайянгашта Аҳмад Зоҳир шеърҳои зерини ин шоираи хушсалиқаро сароидааст ва номи аслии шеърҳоро, ки дар китобҳои «Таваллуди дигар» ва «Куллиёти ашъор» оварда шудаанд, дар қавсайн барои хонандагони азиз пешниҳод менамоем:
- Агар, ай осмон, хоҳам, ки як рӯз, (Асир).
- Аз пеши ман бирав, ки дилозорам, (Ҳарҷоӣ).
- Аз тангнои маҳбаси торикӣ, (Дар баробари худо).
- Ин чи ишқест, ки дар дил дорам, (Дидори талх).
- Ин шеърро барои ту мегӯям, (Шеъре барои ту).
- Марги ман рӯзе фаро хохад расид, (Баъдҳо).
- Меравам хаставу озурдаву зор, (Видоъ).
- Рафти маро бубахш, магӯ, ӯ вафо надошт, (Гурезу дард).
- Туро афсуни чашмонам, (Даъват).
Бояд гуфт, ки чунин ҳунарманде мисли Аҳмад Зоҳир, ки дониши баланди адабию фарҳангӣ дошт ва шеърро бо тамоми нозукияш мефаҳмид, дар интихоби матни баландмазмуни ашъори шоирон маҳорати том дошт. Ба ин маънӣ, дар интихоби шеъри баланд, пурмазмун ва равону зебо ҳунарманд бо як ҷиддияти том машғул мешуд. Дар ин хусус дар навиштаву хотирахои наздикону ҳамкорони овозхон хушбахтона маводҳо фаровонанд. Дар ин бора устод Султони Ҳамад дар китоби худ «Аҳмад Зоҳир садои ишқ асту дилтангӣ» навиштаҳо дорад. Ҳоло бошад мехоҳам қадре ҳам бошад дар бораи шоираи тавонои ҳамзабонамон Фурӯғи Фаррухзод ба хонандаи азиз маълумот диҳам.
Аҳмад Зоҳир аз шеърҳои Фурӯғ интихобан порчаҳои алоҳидаро ҷудо намуда ба оҳанг даровардаву хондааст, ки дар ин хусус бародар Ҳабиб Саид дар торномаи интернети «Адибони тоҷик ва дӯстдорони адаб» навиштаи хубе бо номи «Аҳмад Зоҳир ва ашъори Фурӯғи Фаррухзод» дорад, ки мо сари он намеистем ва танҳо мегӯем, ки дар интихоби шеър овозхон баъзан ба шаҳдрез низ майл мекард. Масалан, ҳангоми сурудани шеъри «Рафти маро бубахш, магӯ, ӯ вафо надошт (номи аслиаш «Гурезу дард») аввал аз шаҳдрез кор гирифтаву чор мисраъ шеъри Раҳими Муаййириро хондааст.
Чунончи
Ай бехабар, аз меҳнати рӯафзунам,
Донӣ, ки надонам аз ҷудоӣ чунам,
Боз ой, ки саргаштатар аз Фарҳодам,
Дарёб, ки девонатар аз Маҷнунам.
Умуман, тарзи интихоби шеър аз тарафи овозхон ва ҳамчунин истифодаи шаҳдрез як дастоварди бисёр аҷиби Аҳмад Зоҳир аст, ки ин мавзӯъ сазовори як мақолаи алоҳида низ ҳаст. Бояд гуфт, ки ашъори Фурӯғ дар Тоҷикистон маҳбубияти зиёд дорад. Аз солҳои 70-уми асри пор барои хонандаи тоҷик чеҳраи бас ошност. Ашъори шоира дар нашрия ва ҷаридаҳои гуногуни кишвар он давраҳо ба табъ мерасидаанд. Хонандагони он замон ашъори Фурӯғро бисёр гарм истиқбол намуда буданд. Аз байни шоираҳои кишварҳои ҳамзабонамон меандешам, ки Фурӯғ дар кишвари мо замони шӯравӣ аз ҳамаи бонувони порсизабон азизтар ва машҳуртар буд. Ашъори ин шоираи баландовоза соли 1983 бо ташаббус ва сарсухани ховаршиноси маъруф, бону Наима Қаҳҳорова бо номи «Таваллуди дигар» дар нашриёти «Ирфон»-и шаҳри Душабе бо теъдоди 5 ҳазор нусха ба чоп рафтаву ба зуди байни мардум ва алалхусус, насли ҷавони он давра шӯре барангехта буд. Ин маҷмӯа соли 1993 дар нашриёти «Адиб» такроран нашр гардид. Соли 2020 ашъори шоира бо тавзеҳу тадвини бародари шоирамон Исмоил Зарифӣ дар ҶДММ «Бебок» -и шаҳри Душанбе интишор ёфт. Ин шоира пас аз устод А.Лоҳутӣ ва шоира Жола Бадеъ барои мардуми тоҷики замони шӯравӣ ба як шоири маҳбуб ва худӣ табдил ёфта буд.
Фурӯғи Фаррухзод соли 1935 дар шаҳри Теҳрон дида ба ҷаҳон кушодааст. Маълумоти аввалинро дар муҳити хонаводагӣ ба даст оварда, баъдан дар дабистони «Хусрави Ховар» се синфро хатм намуд. Дар ҳунаристони бонувон таҳсил кардаву он ҷо ҳунарҳои дӯзандагӣ ва наққоширо азхуд намуд. Дар ин касбҳо аз худ баъдан маҳорати волореро нишон додааст. Тибқи сарчашмаҳо, шоираи оянда хело барвақт шавҳар кардаву муттасифона, ин издивоҷ, издивоҷи бебароре будааст. Зану шавҳар зуд аз ҳам ҷудо гаштаанд. Аз ин издивоҷ писаре бо номи Комёр доштааст. Фурӯғ аз синни 13-14 солагӣ ба шеър гуфтан бо як истеъдоди табиӣ оғоз кардааст. Соли 1953 дар синни 17-солагӣ нахустин маҷмӯаи шеърҳояш бо номи «Асир» ба чоп расидааст. Соли 1956 маҷмӯаи дуюмаш бо номи «Девор» чоп шудааст. Соли 1958 китоби сеюмаш бо номи «Исён» рӯйи чопро дид. Соли 1964 чаҳорумин маҷмӯаи шеърии шоира бо номи «Таваллуди дигар” ба нашр расид. Дар соли 1965 китоби ашъораш бо номи «Баргузидаи ашъор» ба нашр расид, ки он охирин китоби шоира буд, ки замони дар қайди ҳаёт буданаш чоп шудааст. Маҷмӯаи «Таваллуди дигар»-и шоира, тибқи навиштаи маҷаллаи «Зани рӯз», ки бону Наима Қаҳҳорова дар сарсухани китоб овардааст, як ҳодисаи фаромӯшношуданӣ дар таърихи шеъри форс ва адабиёти Ирони он замон будааст.
Фурӯғи Фаррухзод забонҳои итолиёвӣ, олмонӣ ва англисиро хуб медонистааст. Шоира аз адиб Бернард Шоу, намоишномаи «Ионнаи муқаддас»-ро, ки шарҳи зиндагии Жанна д-Арк буд, тарҷума кардааст. Фурӯғ ҳамчунин дар синамо нақшҳо офаридааст. Соли 1966 аз тарафи ЮНЕСКО дар бораи ин шоираи ҷавону боистеъдод, ситораи фурӯзони шеъри кишвари Ирон, ки дар хориҷа низ номаш машҳур гашта буд, як филмеро рӯйи навор оварданд. Ҳамчунин. соли 1966 филмсозони итолиявӣ дар бораи ҳаёту фаъолияти шоира як филми яксоатаро таҳия намуд. Шеъри Фурӯғ замони барҳаёт буданаш аз марзҳои Ирон бурун рафтаву дар зудтарин фурсат дар кишварҳои хориҷӣ ба нашр расиданд. Он замоне буд, ки як қатор кишварҳо аз қабили Олмон, Фаронса, Шветсия, Англия аз шоира иҷозати чопи шеърҳои ӯро тақозо мекарданд. Муттасифона, ин шоираи маъруфи ҳамзабонамон, ки дар айёми дурахшидан дар самои нилгуни ҳамватанаш Ҳаким Фирдавсӣ қарор дошту дурахши ӯ аллакай марзҳои меҳанашро убур намуда буд, дар як ҳодисаи тасодуфии садамаи нақлиётӣ соли 1967 дар синни 32-солагӣ ҷаҳонро барои абад тарк гуфт. Ашъори Фурӯғ дар адабиёти форсизабонҳои асри пор бисёр хотирмон, гуворо ва таъсиргузор аст. Таъсири ӯ дар шеъри баъдии мардуми порсизабон, хосатан хубони порсигӯ низ хуб ба чашм мерасад. Ашъораш ашъори як шоираи бебок, як зани озодихоҳ, як бонуи ифтихорманд ва билохира як зани танҳоест, ки як шӯреро дар муҳити адабии форсизабонони он давра барпо намуда буд. Ба рағми мардҳои беандеша ва кӯрдил, ки баъди чопи навиштаҳои аввалинаш ба ӯ дарафтодаву носазо мегуфтанду дар навиштаҳояш ҷурми набударо меҷустанд, бо як сари баланд, чун як отифа, як фариштаи ишқ то давраи охирини ҳаёташ ҷасурона андешаи озодфикронаи худро ба қалам додааст. Ин ашъори зебо ва рангину дилфиреби шоираи озодипараст Фурӯғ, бешубҳа, овозхони бузург Аҳмад Зоҳирро, ки ба қадри дуру марвориди дарёи шеъри порсӣ расидагӣ мекард, ба сӯи худ кашид. Аз ҷониби ӯ то имрӯз тибқи сарчашмаҳои муайянгашта, ки дар боло ишора намудем, 9 шеъри волои ин шоираи дар ҳақиқат зебо ва фариштахӯ сароида шуда, тавонистааст, ки номи ин шоираи мисли худаш ҷавонмаргро барои дуриҳои дур, барои абадият васл кунад ва шеъри тозаю ҷаззоб ва оҳанги лирикидоштаи шоираро байни мардум машҳуртар намояд.
Ашъори Фурӯғ аз навиштаҳои аввалини ӯ дар матбуот ва қишри фарҳангии ҷомеаи Ирон як навъ ғулғулаеро ба по хезонд. Ин бонуи ҷавон бо андеша, фикри тоза ва пешқадами худ дар нисбати ҷомеаи қафомонда ва истибдодии онзамонаи Ирон, ибрози ҷасуронаи ақида, озодипарастии худ, дар ҳақиқат гуфтугузорҳои зиёдеро солҳои 50-ум ва 60-уми асри пор дар Ирони шоҳӣ, ҷомеаи порсизабонони Афғонистон, кишварҳои ҳамҷавори Туркия, Покистон ва Ҳинд ба по хезонида буд. Беҳуда нест, ки сухани тоза, андешаи озодаманишӣ ва ҳифзи ҳуқуқҳои худ чун як зан, ки он замон дар Ирону дигар кишварҳои Шарқ зиёд поймол мешуд, аҳли илму адаб, сиёсат, фарҳанги ҷаҳони кӯҳна – Аврупо ва созмонҳои байналмилалӣ мисли СММ ва бахши он ЮНЕСКО ва ходимони алоҳидаи машҳури сатҳи ҷаҳонии кишварҳои оламро ба худ кашида буд. Фикр мекунам, ки Фурӯғро низ ашъору зиндагӣ, ҷасурии ин шоирабонуи муборизи асри Х1Х , марги хело ва хело фоҷиавори ӯ ба аёми ҷавонӣ илҳоми саршоре бахшида бошанд. Он замон, ки дар Шарқ ҳанӯз ҳуқуқи зан, дар ҷомеаи суннатии кишварҳо поймол мешуд, Фурӯғ бо қатъияти том ба мубориза барои ҳуқуқҳои зан бархеставу мисли ҷадди пешгузаштаи хеш шоира Тоҳира занонро ба фаъолият, озодӣ, хондану маърифатнок шудану мавқеву ҳукуқ дар ҷомеа пайдо намудан даъват менамуд.
Фурӯғ дар ин маънӣ чи хуш гуфта:
Аз баҳри ҳуқуқи хеш мекуш, эй зан,
Бинмой зи иффату шараф ҷома ба тан.
Аз илму ҳунар вуҷуди худ зиннат кун,
То марди накӯ бипарварӣ дар доман.
Фурӯғ ҷойе ба зани мазлуми иронӣ чунин муроҷиат мекунад:
Танҳо ту мондаӣ, эй зани иронӣ,
Дар банди зулму накбату бадбахтӣ,
Хоҳӣ агар, ки пора шавад ин банд,
Даст бизан ба домани сарсахтӣ!
З-ин бандагиву хориву бадбахтӣ,
Хуфтан ба гӯри тира туро хуштар.
Шоира Фурӯғ дар ҳақиқат шоираи озодандеш, озодгуҳару ҷасур буд. Ботинан, ӯ нахост худу оилаҳои занони меҳани худро зери пардаи шиканҷа ва беҳуқуқӣ бинад. То вопасин лаҳзаҳои зиндагӣ ин шоира нисбати нобаробариву беҳуқуқии мардуми одӣ ва хосатан ҷомеаи занон дар мубориза қарор дошту қалби сахт исёние дар ин замина низ дошт. Исёни қалби ӯро метавон аз навиштаҳояш ба хуби дарк кард. Исёни ботинии шоираро ҳатто дар шеърҳои ошиқонааш, ки хело зебо бо як сӯзишу дард сароида шудаанд, метавон ба мушоҳида гирифт. Исёни дили ӯро ҳатто метавон аз номи маҷмӯаҳои шеърии нашргаштааш низ мушоҳида кард. Масалан, номи китобҳои чопгаштааш чун «Асир», «Девор», «Исён», «Таваллуди дигар» аз ҳолу рӯҳияи равонии ин шоираи ҳақиқатпараст, нексиришт ва муборизи роҳи озодии занон дарак медиҳанд ва ӯро бо шоираи маъруф Қӯрратулайн Тоҳира дар як саф мегузоранд. Навиштаҳои шоира, ки чун тири хаданг ба ҷомеаи хело ҳам хурофотии он замони кишвараш таъсиргузор буданд, боиси фишори рӯҳӣ, ҳар гуна бадгӯӣ ва носазогӯӣ нисбати шоира аз тарафи як қишри иртиҷоии ҷомеа мегаштанд. Ин бахши ҷомеа, ки на истеъдод доштанду на фаросат, як ҳуҷуми густурдаеро алайҳи шоира оғоз кардаву нисбаташ бадгӯиву як муҳити тангеро дар эҷоди шеър фароҳам меоварданд. Шоираи ҷавону навпартозу зотан истеъдоди табиидошта ба ин гуна ашхоси нотавонбину разил бо шеърҳояш зарбаҳои сангине мезад.
Ҷойе чунин навиштае дорад:
Бигзор зоҳидони сияҳдоман,
Расвои кӯйи анҷуманам хонанд,
Номи маро ба ранг биёлоянд,
Онон, ки офаридаи шайтонанд.
Чуноне ки мушоҳидаҳо нишон медиҳанд, зиндагии Фурӯғи Фаррухзод ва Аҳмад Зоҳир низ ана дар ҳамин нуқта ба ҳам хело мувофиқ меоянд. Аҳмад Зоҳири ҳақиқатпараст ва ватанхоҳ бо он истеъдоди худовандӣ, пайваста аз тарафи ҳасудону нотавонбинон ранҷ мекашид. Худ низ чун ҷомеаи қашшоқу зиндагии вазнини халқи мазлуму беҳуқуқи Афғонистони замонашро медид, бетараф истода наметавонист. Дили ӯ низ мисли қалби поки шоира Фурӯғ ба исён моил мешуд, ин рӯҳияи ҳақиқатпарастию озодихоҳӣ ва баробар зистани инсонро метавон аз сурудаҳояш, аз ашъори орифонаю сӯфиёнаи ашъори Мавлои Балх, Саъдию Ҳофиз ва ашъори рӯҳияи инқилобию ватанхоҳидоштаи устод Лоҳутӣ, ашъори дигар шоирони порситабор эҳсос кард. Фикр мекунам, ки ана ҳамин монандии зиндагию андешаи рӯҳии онҳо, ки ба ҳам тавъам омадаанд, онҳоро бо ҳам наздик гардонидааст. Ана дар ҳамин зовия Аҳмад Зоҳири бузург низ рӯ ба ашъори чун дуру марворид суфтаи шоира Фурӯғ, ки дар тану рӯҳи хастаи худи овозхон мувофиқ меафтиданд, рӯ овардаву онҳоро оҳанги дилнишин баставу сароидааст. Бояд гуфт, ки чи тавре ки сарчашмаҳои муътамад ва навиштаҳои аҳмадзоҳиршиносони тавонманд чун устод Султони Ҳамад ва дигарон нишон медиҳанд, Аҳмад Зоҳир аз ашъори шоира то имрӯз агарчанде 9 шеърашро суруда бошад ҳам, шояд ин ҳадди охир низ набошад. Чун чи тавре ки устодони аҳмадзоҳиршинос қайд намуданд ва каминаи камтарин дар мақолаҳои пешинаи худ мисли «Аҳмад Зоҳир ва шоираҳо», «Аҳмад Зоҳир ва Лоҳутӣ», «Аҳмад Зоҳир ва Дарвоз», «Аҳмад Зоҳир ва Баҳрини Дарвозӣ» ва ғайраҳо қайд намудаам ҳунарманди бузург ба гурӯҳи овозхонони амуторон дохил буд ва ин гурӯҳ овозхонон овозхонони касбӣ набуданд (агарчанде касбияти волое доштанд, чун дар гурӯҳу созмонҳои ҳунарии давлатӣ кор намекарданд, онҳоро ҳамин тавр ном мебурданд) ва ин мардуми озодандешу покниҳод ҳамавақт дар хизмати чи вазиру чи сафир, чи кабиру чи сағир қарор доштанд ва байни оммаи халқи худ марз намегузоштанд. Аз ин ҷост, ки Аҳмад Зоҳиру ёронаш дар даҳҳо шабнишинию ҷашну сурҳои халқи омӣ ва дӯстонашон иштирок ва овозхонӣ намудаанд, ки ҳар сол ягон-ягон чунин хондаҳо аз фитаҳои шахсии маҳфилҳои шахсиву дӯстони овозхон пайдо гашта истодаанд ва шояд чунин фиттаҳо боз бо оҳанги бастаи овозхон бар шеъри шоираи азиз Фурӯғ низ пайдо гардад. Омӯзиши оҳангҳои бар ашъори шоира бастаи ӯ нишон дод, ки ҳамаи ин 9 шеър дар асоси оҳангҳои бастаи шахсан Аҳмад Зоҳир сароида шудаанд ва ин гувоҳи мақоми волои шеъри шоираи сиёҳпичамарг Фурӯғ ва қадру манзалати баланди ӯ назди Аҳмад Зоҳир аст. Дили пурсӯзу гудоз, зарбаҳои силсилавии қисмат (ҳам овозхон ва ҳам шоира аз ишқи аввали худ соҳиби як писар гашта, баъдан бо сабабҳои ба онҳо новобаста аз писаронашон зиндаҷудо гашта буданд) фоҷиаҳои рӯҳии ба сари онҳо овардаи рақибон ва кӯтоҳназарон онҳоро бо ҳам меоварад. Бо ибораи дигар он чизеро, ки Алмоси Ховар ба устод Ҷӯрабек Назрӣ иброз дошта буд, «Шеъри шоирон Мавлоно ва Лоҳутӣ ҳабси ҳолӣ мананд» сад андар сад дуруст аст. Дар ин маънӣ ашъори шоира Фурӯғи Фаррухзод, ҳабсиёти дили пурдарди овозхони ҳамаи давру замонҳои мардуми порсизабон низ ҳаст. Қисмати ин ду инсони заминӣ, ду инсони айёми ҷавони шӯҳрати волои ҷаҳонӣ пайдокарда чуноне ки дар боло ишора намудем, дар зиндагӣ ба ҳам зиёд монанданд ва барои то чи андоза наздик будани андеша ва дарди дили ин ду ситораи зудгузари адабу фарҳанги Ориё як мисол меорем. Фурӯғ барои ягона писараш Комёр, ки бар асари никоҳи номуваффақ аз шавҳараш ҷудо гаштаву аз писараш дур гашта буд, чун шамъ аз ҷудоӣ месӯхт ва барояш шеъре дорад бо номи «Ин шеърро барои ту мегӯям» (номи аслиаш «Шеъре барои ту» ҳаст).
Дар ин шеър чунин меорад:
Ин шеърро барои ту мегӯям,
Дар як ғуруби ташнаи тобистон.
……
Бо ин гурӯҳи зоҳиди зоҳирсоз,
Донам, ки ин ҷидол на осон аст.
Шаҳри ману ту, тифлаки ширинам,
Дерест, ки як ошёнаи шайтон аст.
Зиндагии Аҳмад Зоҳир низ бо завчаи аввалааш чунин иттифоқ афтодаву онҳо аз ҳам ҷудо гаштаву завчааш ягона писарчаи аз ин издивоҷ таваллудшударо бо номи Рашод бо худ ба Амрико бурда буд ва табиист, ки Аҳмад Зоҳир аз фироқи писарчаи дустрӯяш чун шамъ месӯхт. Ана ҳамин ҷо шеъри Фурӯғ барояш чун нешдоруе буд, ки онро ба оҳанг дароварду суруд.
Вафоти ҳарду ҳам хело фоҷиангез дар айёми шӯҳрату давраи ҷавонӣ ба вуқуъ пайваст. Ба иборае, ҳарду дар садамаи нақлиётӣ ба ҳалокат расиданд (Аҳмад Зоҳир аниқан аз ҷониби одамони Ҳафизуллоҳ Амини махуф ва дӯзахӣ ба ҳалокат расонида шудааст). Фурӯғ, ки ҳамагӣ 32 сол дошт, дар пойтахти Ирон шаҳри Теҳрон ва Аҳмад Зоҳир дар роҳ аз сӯйи пойтахти Афғонистон, шаҳри Кобул ба сӯйи музофот ба ҳалокат расидааст, ки он рӯзи маргаш рӯзи таваллудаш низ буду 33 сол дошт. Яке соли 1966 ва дигаре соли 1979 фавтиданд. Дар ин байн аз марги шоира то марги овозхон 13 сол фарқ аст. Мегӯянд, рақами 13 он қадар рақами хуб нест ва шояд ин гуфта низ дурустие дошта бошад. Танҳо ҳаминро мегӯям, ки дар зарфи 13 соли баъди марги Фурӯғи сиёҳбичамарг, овозхони маъруф ашъори шоираро худ оҳанг баставу он қадар онҳоро хонд, ки Фурӯғи зебо ва машҳур боз ҳам машҳуртар гашт ва ба қалби на танҳо 200 миллион иронинажодону порсизабонон, балки ба қалби дигар мардум ва хосатан мардуми Шарқ низ роҳ ёфт. Ин хизмати беминнати Аҳмад Зоҳири ҷамонмарг дар назди рӯҳи поки яке аз ситораҳои дурахшонтарини хубони порсигӯйи асри ХХ низ ҳаст.
Бояд гуфт, ки яке аз охирин шеърҳои оҳанг баставу хондаи овозхон аз ашъори ин шоира буда, бо номи «Марги ман рӯзе фаро хоҳад расид» (номи аслиаш «Баъдҳо») мебошад, ки он чунин аст:
Марги ман рӯзе фаро хоҳад расид,
Дар баҳори тоза аз авмоҷи нур.
……
Оҳ, шояд ошиқонам нимашаб,
Гул ба рӯйи гӯри ғамнокам ниҳанд.
Чуноне ки гуфтем, Аҳмад Зоҳир ба ҳамаи шеърҳои аз ашъори шоира хондааш, худаш оҳанг баставу сароидааст. Ин яке аз охирин оҳангҳо ва шеъри хондаи Аҳмад Зоҳир аст. Ҳам оҳанг ва ҳам шеър бо худ бисёр ҷаззоб ва мувофиқ омадаву бо ханҷари гулӯи Аҳмад Зоҳир чунон садо медиҳад, ки ҳатто қалби хоросангро низ ба гиря медарорад. Ин ишора бар он аст, ки як испанӣ, қазоқ, озарӣ, ӯзбак, инглис ва ё рус пас аз шунидани ин оҳангу шеъру садои дардноку тобноку ғамноки ҳунарманд ба зудӣ дарк менамоянд, ки ин оҳангу шеър басо дарднок аст ва аз рухдоди фоҷиае дарак медиҳад. Ин шеър, ин оҳанг ва худи сароидани он аз тарафи Аҳмад Зоҳир на танҳо яке аз шоҳкориҳои фарҳангии иронинажодон, балки меандешам, ки як шоҳкории бузурги башарият низ ҳаст. Як хусусияти алоқамандии ин ду нобиғаи фарҳанг ва адаби порситаборон он аст, ки бо гузашти қариб 58 сол аз вафоти шоира ва қариб 45 сол аз вафоти овозхон то ҳанӯз ба марги онҳо ҷаҳони Ориён, ҷаҳони Хуросонзамин ашк мерезад. Дар бораи зиндагию марги пуралами онҳо шоирону нависандагон зиёд навиштаанд ва зиёд гуфтаву синамогарон филмҳо эҷод кардаанд ва аминам, ки ин кор солҳои зиёде давом хоҳад ёфт (марги онҳо ва навҳаи мардум ба андешаи камина, монандие ба марги фоҷиавии Сиёвуш ва мотами мардуми ориётабори Суғд, хосатан шаҳрҳои Бухорову Самарқанд, ки барои Сиёвуши ҷавонмарг садсолаҳо навҳасароӣ мекарданд, монандие низ дорад).
Ҳама вақт сари марқади онҳо мардуми зиёде, хосатан, ҷавонон мераванд ва нолаҳои зиёде мекунанд, ки чунин амал нисбати дигар бузургони шеъру ҳунари иронинажодон камтар воқеъ афтодааст. Адибон ба ёди онҳо ашъори дилхункунада иншо менамоянд.
Чуноне ки шоирабонуи азизи мо Зулфия Атоӣ гуфтааст:
Эй Фурӯғи дил, Фурӯғи ҷон,
Гаштаи афсона дар лабҳо.
Эй парӣ, аз олами рӯё,
Мерасӣ бар ёди ман шабҳо.
…….
Шишта будам бар сари гӯрат,
Бо дили гирёну лаб хомӯш.
Шеъри ту бар лаб Лизо омад,
Санги беҷонро гирифт оғуш.
(Лизо – шоираи афғон)
Дар ин маъни устод Низом Қосим ба хотираи Аҳмад Зоҳир чи хуш гуфтааст:
Бирафрӯзад дили моро,
Садои Аҳмади Зоҳир.
Бисӯзад ҳар дили ҷовид,
Барои Аҳмади Зоҳир.
…….
Тасалло як ҳамин бошад,
Барои ҳамдилони ӯ,
Ки ӯро зинда медорад,
Садои ҷовидони ӯ.
Руҳи ин бузургони миллати ориёӣ шоду хонаашон биҳишти барин бошад. Омин!
Варқаи ЗАЙНИДДИН, шаҳри Бохтар
