Оё онҳо Қонуни танзимро риоя мекунанд?
11-уми июли соли 2017 ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳои миллӣ” тағйиру иловаҳо ворид карда шуд. Сокинони манотиқи гуногуни ҷумҳурӣ тариқи телевизионҳо аз он дастгирӣ намуданд. Мо хостем фаҳмем, ки ба намояндагони миллатҳои гуногун, аз ҷумла туркманҳо, ки расму оини хоси худро доранд, то куҷо ин қонун таъсир расонидааст?
Туркманҳо миллати туркзабон буда, аз оғузи қадим пайдо шудаву макони зисти асосиашон Туркманистони имрӯза аст. Туркманҳо дар баъзе мамлакатҳои дигар, ба монанди Афғонистон, Эрон, Русия ва Тоҷикистон низ зиндагӣ мекунанд. Мувофиқи омори ғайрирасмӣ, шумораи умумии онҳо дар ҷаҳон қариб 5 миллион нафар буда, дар Тоҷикистон ҳудуди 25 ҳазор туркман дар ноҳияҳои Дӯстӣ, Ҷайҳун, Қубодиён, Шаҳритус, Рӯдакӣ муқимиянд. Қисми бештари онҳо дар ноҳияи Дӯстии вилояти Хатлон (бештар аз 20 ҳазор нафар) зиндагӣ мекунанд.
Пайи ҷустуҷӯйи туркманҳо ва ошноӣ бо урфу одати онҳо ба ноҳияи Дӯстии вилояти Хатлон рафтем. Дар ҷамоати деҳоти Гардӣ Гулмуродови ноҳияи Дӯстӣ туркманҳо зиндагӣ мекардаанд, ки расму оини онҳо аз расму оинҳои тоҷикон ба куллӣ фарқ мекунад.
Дар байни тоҷикон оилаҳои камбизоат маъракаи тӯяшонро ба таври оддӣ мегузаронанд, ба қавли мардумӣ, “пояшонро баробари кӯрпаашон дароз мекунанд”. Аммо туркманҳо новобаста аз шароити зиндагӣ, меҳмони зиёд даъват мекунанд, базм меороянд. Тоҷикон маҳри арӯсро вобаста ба шароити зиндагӣ медиҳанд. Вале туркманҳо, агар шароити зиндагӣ танг бошад, арӯсро фиреб карда, медузданд. Дар ин ҳол маҳри арӯс сабуктар мешавад.
Туркманзане аз ҷамоати деҳоти Гардӣ Гулмуродов мегӯяд, ки онҳо расму оини хоси худро доранд ва баъди қабули қонун ҳам хароҷоташон сабук нашуд: “Дар мардуми мо расму оинҳое вуҷуд доранд, ки дар тоҷикон дида намешавад. Баъд аз қабули қонуни танзим низ хароҷоти маъракаҳоямон сабук нашуд. Барои арӯс тамоми намуди либоса, тилловорӣ ва 20 000 сомонӣ медиҳем. Аммо агар пулро ба миқдори 10 000 сомонӣ диҳем, он гоҳ гов ва ҳама маҳсулоти барои тӯй харҷ мешударо харида мебарем. Дар мо одате ҳаст, ки агар тарафи домодшаванда барои тӯй кардан маблағи кофӣ надошта бошад, он гоҳ духтарро никоҳ накарда медуздад. Баъд, пас аз муддате ба хонаи арӯсшаванда 10 000 сомонӣ дода, тӯй мекунанд. Яъне баъди дуздида шудан маҳр ва қадру қимати духтар паст мешавад. Дар мо фарқ надорад, хоҳ камбағал бошад, хоҳ сарватманд, бояд базм орояд. Тӯйи мардуми мо се рӯз давом мекунад. Барои ду рӯз аз ҷамоат иҷозатнома мегирем ва рӯзи сеюмро пинҳонӣ мегузаронем”.
Аммо Шомуродов Мирзо, муовини раиси ҷамоати деҳоти ба номи Гардӣ Гулмуродов мегӯяд, ки аз замони қабули қонун то имрӯз ягон қонуншиканӣ ба қайд гирифта нашудааст: “Пас аз қабули қонун ва ворид намудани тағйиру иловаҳо ба он дар соли ҷорӣ, саривақт корҳои фаҳмондадиҳӣ аз тарафи масъулини ҷамоат ба роҳ монда шудааст. Бояд қайд кард, ки пеш аз гузаронидани маъракаи тӯй ҳар як хонадон аз мо омада иҷозатномаро ба тариқи ройгон мегиранд ва рафта тӯйи худро тибқи нишондоди қонун мегузаронанд. Агар дар маърака базм ороста нашавад, он гоҳ маъракадор имкони даъвати 150 нафар не, балки 200 нафар меҳмонро дорад. Дар ҷамоати мо сӣ комиссияи ҷамъиятӣ ҳаст, ки вазифаи онҳо назорати риояи қонун дар рафти тӯй аз тарафи маъракадор мебошад. Қайд намудан лозим аст, ки аз вақти қабули ин қонун то ҳоли ҳозир ягон қонуншиканӣ ва ё вайронкунии муқаррароти қонун аз тарафи сокинони ҷамоат рух надодааст”.
Вобаста ба расму оини ин мардум устоди ДМТ, этнограф Мирзоалиев И. мегӯяд, ки “туркманҳо дар тӯйи арӯсу домодӣ либосҳои миллии худро ба бар мекунанд. Занҳои туркман аз рӯйи маданияти либоспӯшиашон куртаи шоҳӣ ва эзор пӯшида, ду нӯги рӯймоли сарашонро аз таги манаҳ гузаронида, ба китфҳояшон мепартоянд. Мардҳои калонсол бошанд, хилъат ва тоқии нӯгдарозро бо чоруқ мепӯшанд. Ҷавонон либосҳои миллӣ ва аврупоиро ба бар карда, ба сар ҳама вақт тоқӣ мегузоранд. Туркмандухтарон низ мисли бачаҳо тоқии гулдӯзӣ ва либосҳои бо тангаҳои нуқрагӣ орододашуда ба бар мекунанд. Туркманҳо як расми аҷиби дигар доранд, ки дигар дар ҳеҷ қавму миллат дида намешавад. Агар туркмандухтаронро аз дигар мамлакат хостгорӣ кунанд, онҳо рад намекунанд, аммо пеш аз хонадор шудан ҷавони талабгор бояд ҳамчун маҳри духтар ба суратҳисоби ӯ 10 000 доллари амрикоӣ маблағ гузаронад. Агар дар рафти зиндагӣ ягон нофаҳмӣ ё муноқиша сабаби вайроншавии хонавода гардад, туркмандухтар пас аз бозгашт ба ватан он маблағро дар ҳаёти минбаъдааш истифода мебарад”.
Умуман, дар натиҷаи омӯзишҳои мо маълум гардид, ки Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳои миллӣ” ба ҷашну маросимҳои мардуми туркман, ки аҳолии муқимии кишвари мо мебошанд, ягон дигаргунии қобили баҳсу мулоҳиза наовардааст.
Малика САФАРЗОДА,
Зарнигор АСОЕВА
