Наврӯз яке аз ҷашнҳои қадимаи халқи тоҷик мебошад. Ин ҷашни бузургу таърихиро мо мардуми тоҷик бо шукуҳу шаҳомати хос ҷашн мегирем. Албатта дар минтақаҳои гуногуни мамлакат Наврӯз анъана ва расму оинҳои хоси худро дорад.
Мардуми деҳаи Дарғ бо доштани урфу одати махсуси худ меҳмондорӣ, иморат, лаҳҷаи хоси гуфтугуӣ, таъби равони шоирӣ ва бо дигар урфу одатҳо аз дигар мардуми деҳоти водии Зарафшон фарқ мекунанд. Албатта деҳотҳои дигари водии Зарафшон низ ин хусусиётро бо вижагиҳои хоси худ доранд.
Ҷашни Наврӯз дар деҳаи Дарғ ба таври хоссае таҷлил мегардад. Мувофиқи маълумоти олимон ва пирони деҳа Наврӯз дар ин деҳа ҳануз аз замонҳои қадим яъне аз замони ба вуҷуд омадани деҳа ҷашн гирифта мешуд. Наврӯзи деҳаи Дарғ дорои вижагиҳои хос аст, ки дар дигар деҳоти водӣ ба чашм нарасида ва шояд вуҷуд доштаву вале аз байн рафта. Албатта баъзе аз анъанаҳое ки дар гузашта дар ҷашни Наврӯз маъмулу машҳур буд имрӯз ё аз байн рафтааст ё хусусиятҳояш дигар шудаанд. Урфу одат ва анъанаҳое ки дар Дарғ дар аёми баҳор ва хусусан дар ҷашни Навруз маъмуланд хеле зиёд мебошанд. Ҳамаи онҳоро номбар кардаву дарбораашон маълумот додан барои хонандаи мо дилгиркунанда мебошад. Барои намуна чанде аз анъанаҳои Наврӯзии деҳаи Дарғро пешкаши хонандагон месозем.
ХОНАТАКОНӢ
Дар деҳаи Дарғ то имрӯз як ҳафта қабл барои омадани Наврӯз омодагӣ бо иҷрои расми “Хонатаконӣ” оғоз меёбад. Ба ин манзур тамоми анҷоми хона аз нав шуставу пок карда мешавад, гилему курпаву болишро чанд рӯз берун оварда дар рӯйи бому ҳавлиҳо офтоб медиҳанд ва бо самачуб метаконанд.
ЗАБҲИ ХУРУСИ ОФТОБ
Дар гузашта (то инқилоби Октябр) мардуми Дарғ як хурусро аз қабл омода нигоҳ медоштанду парвариш мекарданд. Субҳи рӯзи аввали Наврӯз покизатарин марди деҳа ба маҳзи тулуъи офтоб хуруси парвариш шударо дар як ҷои нисбат ба дигар ҷойҳо покизатар мекушт Онгоҳ кӯдакон ба кӯчаҳо медавиданду “Назри Офтобро доданд НАВРӮЗ омад НАРӮЗ ОМАД!”-ГӮЁН МАРДУМИ ДЕҲАРО ОГОҲ МЕКАРДАНД. Алҳол ин анъана дар деҳа аз байн рафтааст ва ҳатто бисёре аз мардум онро намедонанд. Вале аз руйи байте ки мехонданд:
Хун мечакад аз ҳалқи хуруси саҳарӣ
Кардам нигаҳат ҷура ту ҳури дигарӣ
Ин байт гувоҳ аз он медиҳад ки ин анъана яъне”Забҳи хуруси офтоб “ дар Дарғ маъмул будааст
СУМАНАК
Муҳимтарин шириние ки дар ҷашни Наврзӯ тайёр карда мешавад ин Суманак мебошад ки ба ҳама маълум мебошад. Суманак як рӯз қабл аз шом то нимаҳои шаб каф зада мепазанд. Сумалакро дар дегҳои калони миссини бухороисохт омода мекарданд (ҳарчанд ҳоло ин дегҳо корношоям гардидаанд) ки ба тамоми мардуми деҳа расад ва онро ба навбат чандин зани покизатарин ба гуфти дарғиҳо “БИБИЗАНҲО” каф мезананд. Пухтани суманак бар абёти маҳаллии деҳа низ инъикос ёфтааст:
Новаччаи наву гандуми майсазада
Аллоҳи карим кур кунад чашми бада
Ё
Нарӯз гузашту майсаи гандуми ёр
Дар рӯйи табақ надидааст рӯйи баҳор
ЯРМАКАШӢ ҶУФТБУРОРУН
Дегҳои ярмапазиро дар Наврӯзгоҳ майдони варзишии мактаби деҳа ҷойгир мекунанд. Дар майдон мардум гилему курпаю болин оварда ҷои нишаст тайёр мекунанд. Ба маҳзи пухтани ярма аввалан кӯдакон ҳаққи худро мегиранду онгоҳ мардуми ҷамъомада се-се бо ҳам нишаста ярмахуриву шукргузорӣ мекунанд. Боқимондаи ярма ба тамоми хонаводаҳо ба занону духтарони мардум тақсим карда мешавад. Баъди истеъмоли талм пирон даст ба дуо бардошта аз худованд соли пурбаракату фаровонӣ металабанд. Онгоҳ пире юғу умоч (юғу сипор)-ро мегираду дигаре дар бари ҷомааш 2-3кг гандум гирифта бар замине ки дар бари наврӯзгоҳ ҷойгир аст ҷуфти говро медароранду нахуст тухми алафро пошида сипас заминро ҷуфт мекунанд. Ин бахши ҷашнӣ “ҶУФТБУРОРУН” номида мешавад
БОЗИҲОИ НАВРӮЗӢ
Қучқорбозӣ, қиллақбозӣ, куштӣ, ресмонкашӣ, бузкашӣ, бода ва ғайраҳо.
Бода ин бозии занонаи Наварӯзӣ ҳамон бод рафтан тавассути ресмон дар шохҳои баланди дарахтон аст. Дар гузашта ресмоне ки дар бода истифода мегардид дастибоф буда занон онро тавассути пашми гусфанд ё буз мебофтанд. Ҳар қадар ки ресмон дароз бошад нишон аз пойдори оилаҳои ҷавон аст.
ЗИЁРАТИ ҚУБУР
Дар айёми Наврӯз расми хубе дар деҳаи Дарғ аз қадим роиҷ аст ки ғайр аз рӯзҳои иди Қурбону Рамазон ва дигар рӯзҳо як рӯзи Наврӯзро бо тоза крдани қабристону фотиҳахонӣ бар сари гури гузаштагон ва рафтан ба хонаводаи онҳое ки ба ин Наврӯз нарасидаву фафтидаанд мебахшанд.
ЧОРШАНБЕИ ОХИР
То шаст -ҳафтод сол қабл дар деҳаи Дарғ “Чоршанбеи охир” дар Наврӯз таҷлил мешуд То ҳол мегӯянд “Чоршанбеи охирун -тир аз кофирун”
АЛОВПАРАК
Ин яке аз ананаҳои кадиме мебошад ки то даҳсоаи ахир дар деҳа (махсусан дар овулҳо) баргузор мегаврдид. Мардум дар як ҷои муайян гулхан афрухта дар гирди он рақсу сурудхонӣ мекарданд. Бо каме паст шудани алангаи оташ аз боли он мепариданд гуё бо ин роҳ тамоми гуноҳҳое ки то ин дам карда буданд дар алангаи гулхан месухтаву онҳо бегуноҳ мегардидаанд. Ин анъана ҳоло қарибки аз байн рафтааст. Онро баъзан дар овулҳо (махсусан овули МУНҶГ) ҳангоми ба деҳа баргаштан дар шаби қабл аз куч инҷом медиҳанд.
Дар ҷашни Наврӯз инчунин намоиши рақси остин(бозӣ) ки гуруҳе аз занон ё духтарон онро иҷро мекунанд ва байту сурудхонӣ бо лаҳҷаи ба худ хоси мардуми деҳаи Дарғ роиҷ мебошад
Аз ҷумла:
Ба ҳаққи ҷумла асмои муаззам
Ба ҳаққи номи сардори ду олам
Ба ҳаққи Сиддиқу Форуқу Акбар
Ба ҳаққи ҳазрати Усмону Ҳайдар
Аз ин Наврӯз то Наврӯзи дигар
Худоё аз гуноҳи мо ту бигзар
Таҳияи ИДОНА ШЕРЗОДА Фараж
