Рақобат миёни ҷумҳурихоҳон ва либерал-демократҳо дар интихоботи думартабаи президентӣ, ки дар он “мардум ва интихобкунандагон овоз медиҳанд” ва ихтилофи онҳо бар сари ояндаи сиёсати хориҷии Амрико, пирӯзии Доналд Трамп бар зидди пешгӯиҳо ва ҳимояти муғризонаи Амрико, мӯътабартарин аст. Дар ВАО-и ИМА хотираи Бритониё ба Иттиҳодияи Аврупо, ҳарос аз НАТО аз мушакҳои С-400-и Русия дар Калининград, ҷанги Афғонистон, паймони стратегии Русияву Чин бар зидди қатъномаҳои Шӯрои амнияти Созмони милали муттаҳид, пирӯзии низомии Русия дар Сурия синну соли бартарии Амрико пешгӯӣ шудааст.
Ба эътиқоди таҳлилгарони рус дар мубоҳисаҳои телевизионӣ, Иёлоти Муттаҳида наметавонад қудрати бартари ҷаҳон боқӣ бимонад ва чун дар гузаштаи начандон дур пас аз фурӯпошии Иттиҳоди Шӯравӣ ҷаҳони якқутбиро дикта ва таҳмил кунад.
Бо вуҷуди ин ҳама нобоварӣ ва пессимизм, Иёлоти Муттаҳида то ҳол ягона абарқудрати ҷаҳон аст. Пессимистҳо ва оптимистҳо сифатҳои бартариро эътироф карда наметавонанд. Ҳар кишваре, ки аз лиҳози иқтисодӣ, ҳарбӣ ва фанноварӣ нисбат ба дигар кишварҳо пешрафтатар аст, абарқудрати ҷаҳон эътироф мешавад. Аз ҷиҳати иқтисодӣ, ИМА маҷмӯи маҳсулоти дохилии солонаи 16 миллиард долларро ташкил медиҳад, ки дар ҷаҳон ҷои аввалро ишғол мекунад. Қимати доллар дар бозорҳои байналмилалӣ тайи бист соли ахир боло рафтааст
Иёлоти Муттаҳидаи Амрико яке аз сарватмандтарин кишварҳои ҷаҳон аз лиҳози энержӣ аст, ки муҳимтарин манбаи даромади аксари кишварҳои ҷаҳон аст. Иёлоти Муттаҳида яке аз бузургтарин тавлидкунандагони нафту газ дар ҷаҳон аст. Иёлоти Муттаҳида ҳар сол беш аз як миллион муҳоҷирро қабул мекунад ва ин муҳоҷири рақами яки ҷаҳонро ишғол мекунад. Артиши ИМА тавонотарин артиши ҷаҳон аст ва буҷаи низомии ИМА ҳамасола беш аз 560 миллиардро ташкил медиҳад, ки тақрибан ба буҷаи низомии тамоми кишвар баробар аст. Иёлоти Муттаҳида дар саросари ҷаҳон 400 пойгоҳи низомӣ дорад. Технологияи муосири Амрико низ дар ҷаҳон ҷои аввалро ишғол мекунад. “Google”, “Microsoft” ва “Facebook”, ки муҳимтарин шабакаҳои маҷозии ҷаҳон ҳастанд ва беш аз як миллиард муштарӣ доранд, дар Амрико ба дунё омадаанд.
Некӯаҳволии ҷамъиятии аксарияти мардум нишондиҳандаи асосии дигар қудратҳои олии ҷаҳон дониста мешавад. Некӯаҳволии ҷамъиятӣ ва баробарии одилонаю башардӯстона замоне таъмин мегардад, ки одамон некӯаҳволии худро дар ҷайби худ мебинанд ва онро дар ҳаёти шахсии худ эҳсос мекунанд. Ин вақте сурат мегирад, ки сарчашмаҳои даромад тавассути маҳсулоти миллӣ, аз қабили роҳҳо, пулҳо, биноҳо, корхонаҳо, конҳо, ҳифзи муҳити зист, тавонмандии инсонӣ, навоварӣ дар соҳаи маориф ва тандурустӣ таъмин карда мешаванд.
Ҳабдаҳ донишгоҳи Амрико аз ҷумлаи донишгоҳҳои пешрафтаи ҷаҳон ҳастанд. Иёлоти Муттаҳида дар миқёси кишварҳои пешрафта ва ҳатто ақибмондае мисли Афғонистон таърихи тӯлонӣ надорад. Ҳатто даврони шоҳигариҳои қабилаии Афғонистон аз он ҳам дарозтар аст, аммо дар ин муддати кӯтоҳ он ба унвони як қудрати бартаридошта дар ҷаҳон баромад.
Империяҳои Бритониё ва Русия фурӯ ғалтиданд, аммо Амрико қавитар шуд. Чин, аждаҳои зард, ки яке аз бузургтарин бузургҷуссаҳои иқтисодӣ пас аз Иёлоти Муттаҳида аст ва аз пешрафтҳои Чин дар фанновариҳои муосир дар ҳайрат монда, мақомоти баландпоя эътироф мекунанд, ки то соли 2050 наметавонад бартарии худро бар Амрико нишон диҳад.
Штатҳои Муттаҳида даҳ авианосетси ҳарбӣ ва Хитой як киштии авианосетс доранд. Ин як навъ киштии кӯҳнаи Украина аст, ки навсозӣ шудааст. Дар Чин 700 миллион нафар дар зери хатти фақр зиндагӣ мекунанд. Муҳити олудашудаи муҳити зист, фасод ва маҳдудиятҳо дар бораи озодиҳои шаҳрвандӣ дар оянда мушкилтарин мушкилоти Чин хоҳанд буд.
Хитой дар сиёсати берунии худ бо режимхои мусоид ва номусоид ба таври спекулятсия ҳамкорӣ мекунад. Дипломатҳои Чин ба иттиҳоди стратегӣ чандон бовар надоранд. Ин майл надоштан ба иттиҳоди стратегӣ аз он сабаб аст, ки дар иттиҳоди стратегӣ ғаризаҳои бародари калон ва бародари хурдӣ ниятҳо ва фикрҳои нобоварро тақвият медиҳанд.
Аксари таҳаввулоти ҷаҳонӣ на тибқи нақшаҳои сиёсатмадорон сурат мегирад ва на ҷанги манфиатҳо, на душманон ва на дӯстони доимӣ, балки таҳкими равобити Русияву Чин байни ин ду қудрати ҳастаии олӣ ва узви доимии Шӯрои Амнияти СММ мебошад. барои Штатхои Муттахида дар оянда хавфноктар мешавад.
Гумон аст, ки пешрафти афзояндаи Чин ва эҳёи суст, вале мақсадноки Русия ба як маркази бузурги сиёсӣ, иқтисодӣ ва амниятӣ табдил ёбад. Русия бузургтарин кишвари ҷаҳон аст, ки 12 қаламрав дар рӯи замин аст, ки дар он танҳо 3% аҳолии ҷаҳон зиндагӣ мекунанд. 22% ҷангалҳои ҷаҳон, 20% оби ширин, 16% захираҳои маъданҳои кашфнашуда, 32% захираҳои газ, 12% нафт, 28% ангишт, 36% никел ва 40% оҳани ҷаҳон аз ҷумлаи кашфнашудаи он мебошанд. ганҷҳо.
Набояд фаромӯш кард, ки Русия яке аз қудратҳои бузурги низомии ҷаҳон аст. Бо сармояи бой ва захираҳои инсонӣ, он метавонад бо Иёлоти Муттаҳида ҳамчун як бозигари қавӣ ва бонуфуз рақобат кунад. Мушкилоти бузургтарини Русия вобастагии иқтисодии он аз нафту газ, сатҳи пасти истихроҷ, ҳамлу нақл, фасод ва афзоиши нобаробари аҳолӣ мебошад.
Сиёсати хориҷии Русия бо ҳимоят аз ҷаҳони бисёрқутбӣ ва ҳамкориҳои баробар ва бидуни дахолат ба корҳои дохилии дигар кишварҳо обрӯи Русияро пас аз суқути коммунизм боло бурд.
Русия дар арсаи рақобати байналмилалӣ танҳо аст. Аз хамин сабаб вай куввахои харбии худро мустахкам кардан ва нав карданро давом медихад. Артиши Русия беҳтарин муттаҳидони Русияро артиш ва флоти худ медонад.
Баръакси Чин ва Русия, Иёлоти муттаҳида дар саросари ҷаҳон муттаҳид аст. Бо 400 миллион аҳолӣ ва дуввумин қудрати иқтисодӣ ва илмии ҷаҳон Иттиҳодияи Аврупо, Ҷопон, ки яке аз пешрафтатарин кишварҳои навоварии фанноварист ва Ҳинд, ки суръати тавлиди онро аз Чин бештар медонад, муттаҳид аст. Заъфи сиёсати хориҷии Амрико дар он аст, ки дар ҳар кишваре, ки бо Амрико мухолифат дорад, бидуни иҷозаи Созмони милали муттаҳид ҳузур дорад ва аз бадтарин кишварҳои тавлидкунандаи террорист, назири Покистон ва Арабистони Саудӣ пуштибонӣ мекунад, ки ба обрӯяш шадидан латма ворид кардааст. Сиёсати дугонаи Амрико аҳли ҷаҳонро пессимистӣ мегардонад ва ҳатто дар байни иттифокчиёни худ ҳисси зиддиамерикоиро баланд мебардорад.
Трамп, раиси ҷумҳури мунтахаб ваъда додааст, ки Амрико дар умури дохилии кишварҳо табаддулот нахоҳад кард ва бо ҳалли мушкилоти дохилӣ қасд дорад Амрикои пурқувватеро эҳё кунад. Ин иддаову ваъдаҳои Трамп бештар ҷанбаи таблиғотӣ дорад. Амрико ҳеҷ гоҳ аз манфиатҳои худ дар ҷаҳон ҳамчун як қудрати болотар даст нахоҳад кашид.
Ба гуфтаи аксари коршиносони пессимист ва хушбин, Иёлоти Муттаҳида дар тӯли даҳсолаҳои оянда як абарқудрат боқӣ хоҳад монд. Дар ҷаҳон ҳанӯз ягон мамлакате нест, ки Америкаро иваз карда тавонад. Мухолифати сиёсии гӯёи баъзе кишвархо, ки даврони бартарии Амрикоро ба поён расонд, асосан ба он аст, ки ИМА аз дахолат ба манофеъи худуди онҳо монеъ шавад.
Сирри қудрати Амрико дар чист? Штатҳои Муттаҳида гражданинҳои худро аз хурдсолӣ бо руҳи баланди ватандӯстӣ тарбия мекунанд. Вақте ки кӯдак ба мактаб дохил мешавад, ӯ савганд ёд мекунад, ки ба парчами Амрико ва тамомияти арзии тақсимнашавандаи он садоқат мекунад. Амрико як сарзамини афсонавӣ барои шаҳрвандон ва муҳоҷирони амрикоӣ аст.
Барак Обама падари муҳоҷири сиёҳпӯсти як кишвари пешрафтаи ҷаҳон шуд. Залмай Халилзод, шаҳрванди Афғонистон ва аввалин мусулмоне, ки сафири ИМА ва намояндаи доимии ИМА дар СММ интихоб шудааст. Ҳазорон муаллифони барандаи Ҷоизаи Нобел, варзишгарон, рассомон ва тоҷирони маъруфи ҷаҳонӣ ба шарофати муҳоҷират ба Иёлоти Муттаҳида дараҷаҳои олӣ ба даст овардаанд ва муҳоҷирон ба мисли президент дар назди қонун ҳуқуқҳои баробар доранд.
Номи дигари Амрико сарзамини муҳоҷирон дар ҷаҳон аст. Муҳоҷирон дар Иёлоти муттаҳида дар як дегчаи калони амрикоӣ шуста ва пухта мешаванд, ки хислатҳо ва ҳувиятҳои пешинаи онҳоро шуста ва мехоҳанд ба амрикоиҳо монанд шаванд, то нажодҳои мухталиф бо забонҳои гуногун ва ҳатто динҳои гуногун тавони муттаҳид шуданро дошта бошанд.
Коршиносони беғараз муътакиданд, ки муҳимтарин сабаби ягонагии Амрико мустақили давлатҳои Амрико дар умури дохилии онҳост.
Каримӣ Муҳаммад Қасим, магистранти курси якуми муносибатҳои байналмилалии АИДНПҶТ
