Гендер ва рушди иҷтимоӣ яке аз масъалаҳои муҳим дар Тоҷикистон боқӣ мемонад. Гарчанде ки дар сатҳи қонунгузорӣ як қатор пешравиҳо ба даст омадаанд, нишондиҳандаҳои оморӣ ҳанӯз ҳолати нобаробарии ҷинсиро таъкид мекунанд.
Тибқи маълумоти ахир, занон танҳо 38%-и қувваи кории Тоҷикистонро ташкил медиҳанд. Дар муқоиса, мардон 62%-и боқимондаро фаро мегиранд. Ин омор нишон медиҳад, ки имкониятҳои иқтисодии занон маҳдуд боқӣ мемонанд, ки сабабҳои он метавонанд вобаста ба табъиз, норасоии таълимот ё шартҳои номувофиқи корӣ бошанд.
Диаграммаи тафовути маош нишон медиҳад, ки дар соҳаҳои гуногуни Тоҷикистон занон ба ҳисоби миёна 60-75% аз маоши мардонро мегиранд. Ин тафовут махсусан дар соҳаҳои таълимӣ, тандурустӣ ва хидматрасонӣ бештар мушоҳида мешавад. Тафовути музд дар як вазифа ва нақши якхела метавонад ба паст шудани сатҳи зиндагии занон ва пайвастани онҳо ба доираҳои фақр оварда расонад.
Масъалаи таҳсилот низ ҷойи муҳиме дорад: дар ҳоле ки мизони таҳсили духтарон дар мактабҳои олӣ 20% аст, барои писарон ин нишондиҳанда ба 40% мерасад. Ин нишон медиҳад, ки духтарон дар идомаи таҳсили худ бо монеаҳои зиёд, аз ҷумла омилҳои фарҳангӣ ва иқтисодӣ рӯбарӯ мешаванд.
Бар асоси таҳқиқоти созмонҳои байналмилалӣ, 26% занон дар Тоҷикистон ҳадди ақал як маротиба дар зиндагии худ аз зӯроварии хонаводагӣ ранҷ дидаанд. Ин мушкилот ҳанӯз ҳам як монеаи ҷиддӣ барои амнияти шахсии занон ва иштироки онҳо дар ҷомеа мебошад.
Коршиносон чанд роҳҳалро пешниҳод менамоянд ки чанде аз онҳоро инҷо меорем:
- Таҳкими қонунгузорӣ: Бо ташкили сиёсати ҷиддӣ барои коҳиши тафовути маош ва таъмини баробарии гендерӣ дар ҷойҳои корӣ, давлат метавонад муҳити баробарро фароҳам оварад.
- Омӯзиши ҷавонон: Ворид кардани таълимоти гендерӣ дар мактабҳо метавонад шуури насли навро баланд бардорад ва муҳити эҳтиром ба баробариро таъмин кунад.
- Барномаҳои дастгирӣ: Ташкили курсҳои омӯзишӣ ва дастгирии занон барои касбомӯзӣ ва фаъолияти касбӣ метавонад имкониятҳои онҳо дар бозори меҳнатро васеъ гардонад.
Баробарии гендерӣ на танҳо як арзиши иҷтимоӣ, балки зарурате барои рушди иқтисодӣ ва устувории ҷомеа аст. Бо иҷрои чорабиниҳои мақсаднок ва иштироки фаъолонаи ҷомеа ва давлат, имконияти расидан ба як ҷомеаи одилу баробар вуҷуд дорад.
