Андешаҳо дар ҳошияи Истиқлол ва ҳувияти миллӣ ки ҳамеша дар таъкидҳои Пешвои миллат, бар гӯши ҷони бошандагони саросарии кишвар мерасад
Ҳеҷ неъмат беҳ зи истиқлол нест,
Ҳоҷати бисёр қилу қол нест.
Истиқлолият маҷмуи андешаҳои созандаи ҳар як миллати соҳибтамаддун буда, дар асоси ин андешаҳо ҷомеаи инсонсолорӣ бунёд мегардад. Андешаи созанда ва кишваркушо ва башардӯстӣ бори аввал дар таърихи башарият ба замони Каёниёни бузург нисбат дода мешавад, ки ин ифтихор ва шарафмандӣ моли ҳалоли Ориё мебошад. Пешомадони Каёниён дар асоси андешаҳои созандаи башарӣ аввалин давлати хешро сохтаанд.
Империяи бузурги Сосониён бо шукӯҳу шаҳомати хеле зиёди фарҳангиву иҷтимоӣ ва сиёсиву низомии хеш, ки замони шукуфоиаш аз чор се ҳиссаи ҷаҳонро дар даст дошт, беш аз сад қавму миллатҳои гуногунро дар қаламрави хеш зери парчами Ориёи бузург, дар муттаҳидӣ ва ягонагии афкору андешаи ҷаҳонватанӣ тарбият намуда, заминаи бузургеро барои эъмори як давлати бузурги хирадафрӯз гузоштааст. Аз Ҷамшед то Яздигурд қаламрави Сосониёни бузург мавриди таҳоҷуми ҳазорон душманони моливу ҷонии Ориё қарор гирифта, фарзандони некному ҷасур ва қаҳрамони ин хиттаи гурдзоду гурдофарид дар баҳои хуни далеронаш истиқлолияти хешро нигоҳ доштаанд. Пешвоёни хирадманди ин қаламрав дар асоси андешаи созандаи миллӣ давлат ва империяи бузургро сохта, истиқлолияти миллию давлатии хешро аз насл ба насл ба мерос гузоштаанд. Афкори созанда ва пайкори ақлгароӣ, ки ойини қадими миллати кишваркушои Ориёии бузург будааст, ҳазорҳо сафаҳоти пуробу ранги рузгори атиқаро аз Каёниёни бузург то Сомониёни далер ба мо ба мерос гузоштаанд.
Нахуст нишонаҳои истиқлолияти миллӣ ба замони Каёниён мансубият дошта, нишонаҳои шинохти миллат ва давлат низ аз он сарчашма мегирад. Шуарои бузурги миллати кишваркушои қаҳрамонофари тоҷик, аз замони Каёниёни бузург то ба Сомониёни далер, дар садҳо достону қасида васфу мазаммати қаламрав ва истиқлолияти кишвари хешро намудаанд. Он гуна, ки гуфтаанду мегӯем:
Оринасабему бо Худоён хешем,
Аз қавми Каёнем, аз он ҳам пешем.
Аз ин ба баъд давлатҳо ва кишварҳои гуногун дар кураи замин бо номи қавму миллатҳо ва минтақаҳои алоҳида арзи ҳастӣ намудаанд ва охирин империяи абарқудрат дар рӯи замин ин Иттиҳоди ҷамоҳири Сотсиалистии Шӯравӣ буд, ки беш аз сад миллат ва ҳазорон қавму гурӯҳҳои этникӣ бо ҳудудҳои миллии хеш зери парчами ягона тӯли ҳафтод сол ҳукумат намуда, дар ҳама ҷабҳаҳои кору пайкор ва набардҳои муқовиматҳои сиёсӣ дастболо ва пирӯз буданд.
Баъд аз табаддулоти давлатии тирамоҳи соли 1990 ин империя пора-пора гашта, соири миллатҳо ва қавмҳои он ба бозичаи дасти кишварҳои абарқудрати Урупо ва Амрико табдил гардида, то ҳанӯз ба худ наомадаанд. Кишварҳои назди Балтик – Латвия, Литва ва Эстония рӯ ба Урупо оварда, худро ба онҳо пайваста, ба таърихи беш аз панҷоҳ соли дар ҳайати Шӯравӣ буданашон хати батлон кашиданд.
Белорусия, ки таърихи муштараки қавмию нажодӣ бо русҳо дошт ва муштаракоти иқтисодиву фарҳангиашон бо русҳо тӯли ҳафтод соли давлати абарқудрати Шӯравӣ бештар гардида буд, бо русҳо пайваст. Ва роҳи наҷоти кишварро аз вартаи ҳалокати иқтисодӣ дар муштаракоти иқтисодиву иҷтимоӣ бо Русияи бузург ёфтанд. Украинҳо бошад, дар аввал Русияро бародари бузург хонда, дар риштаи ҳамкориҳои иқтисодиву техникӣ муносибати хуби ҳамҷавориро бо Русия барқарор намуданд. Аммо баъди анҷоми муҳлати президентии Л.Кучма кишвар ба дасти касоне уфтод, ки хатарҳои зиёд на танҳо бо Русия, балки ба тамоми ҳамсоягон эҷод намуданд. Тӯли даҳ соли охир муносибатҳояш бо Русияи абарқудрат тамоман сард гардида, хатари порашавӣ ва аз байн рафтани Украина ҳамчун давлат ва як воҳиди маъмурӣ бештар гардидааст. То соли 1993 мавқеъ ва мақоми Тоҷикистон муайян набуд ва ҳамин номуайянӣ ва бемавқеии роҳбарияти сиёсии онвақтаи кишвар Тоҷикистонро то моҳи ноябри соли 1992 қариб буд, ки ба нобудшавӣ барад.
Андешаи миллии созанда ва муттаҳидкунандаи кишвар зери по уфтода, андешаи сӯзанда қудратманд гардида буд. Тақдири истиқлолият ба дасти хатарноктарин касон афтод. Вале мардуми тамоми манотиқи кишвар ин хатарро ба ҷон дарк намуда, ба муқовимат бархостанд ва зери роҳбарии хирадмандонаи раҳбари ҷавон, Раиси тозаинтихоби Шӯрои Олии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон онро аз нав, бо тарҳи миллӣ ва бо андешаи созгори башарӣ сохтанд. Миллати паҳну парешонгаштаро роҳбари ҷавони хирадманд бо андешаи созандаи миллӣ ҷамъ овард. Ҷонибҳои даргирро бо бахшандагию меҳрубонӣ иттиҳоду якпорчагӣ даъват намуд. Иқдоми бахшандагию меҳрубониро ҳамчун роҳбари сиёсии кишвар оғоз бахшид. Занҷирҳои бардагии фирориёнро шикаст. Оғӯши муҳаббату бародарии хешро боз намуд. Дар як муддати кӯтоҳ атрофи хеш нафароне, ки чун ӯ андешаи созандаи миллӣ доштанд, ҷамъ намуд, ҳарчанд ки порлумони соли 1990 бо афкори сиёсии гуногун, ки бо гурӯҳҳои хурди сиёсӣ тақсим шуда буд, бо ҳамдигар аз муросо ва мусолаҳа хеле дур буданд. Аммо Иҷлосияи тақдирсози қасри Арбоби Хуҷанд он гурӯҳҳои хурди тундрави парлумони соли 1990-умро маҷбур сохт, ки бо гурӯҳи созандаи сулҳ ва истиқрори миллӣ таҳти раҳбарии Раиси тозаинтихоби ҷавон Эмомалӣ Раҳмон созиш намуда, кишварро аз вартаи ҳалокати сиёсӣ наҷот диҳанд. Ва ҳамин тавр ҳам шуд. Аммо бархе аз гурӯҳи тундгаро бо ҳар роҳу восита то охирин рӯзҳои ваколатдориашон муқовимат намуда, амнияту осудагии кишварро халалдор мекарданд. Ҳамин тавр истиқлолияти воқеии кишвар ҷилои тобноки хешро баъди интихоботи навини Президенти кишвар 4-уми ноябри соли 1994 ба мардуми шарифи кишвар боз намуд. Ранҷу заҳматҳо ва бедорхобиҳои роҳбари сиёсии кишвар ва ҷонибдорони воқеияш дар муқобили рақибони сиёсиаш оғоз гардид.
Ҳосили аввали ин кишта бори сабр, таҳаммул, иттиҳод, сулҳ ва якпорчагиро ба бор овард. Ҳама қолабҳоро шикаст. Бо дид ва нигоҳи нав даст бар эъмори бинои нави ормонҳои миллат гузошт. Ӯ аввалин раҳбари сиёсии кишвар аз замони Шӯравӣ то ин замон буд, ки бо мардум пайваст. Вохӯриҳои мунтазам бо мардуми одӣ, гӯш кардани садои қалби ҳазини дардманди заҳматкаши кишвар, муҳаббат ва садоқати бепоёнашро миёни мардум даҳчанду садчанд намуд.
Давлатмард
Ғамхорӣ ва дастгирии ҳамаҷонибаи мардуми бенаво ва дардманду муҳтоҷ ӯро ба сифати раҳбари воқеии кишвар соҳиби иззату обрӯи зиёд гардонид. Бо аҳли калом, санъат, фарҳанг ва ҳунармандону зиёиёни кишвар дар ҷашну тантанаҳои миллӣ хеле озод ва самимӣ суҳбат мекард. Дар роҳи ҳалли масоили мубрами фарҳангию маориф он қадар самимона масъалагузорӣ мекард, ки шахсиятҳои аввали ин вазоратхонаҳо ҳайратзада мешуданд. Ин ҳама заҳматҳо ӯро миёни мардум соҳиби эътибори хоса гардонида, ҳамчун давлатмард миёни мардони ватанхоҳи кишвар боварии мардумро ба кору пайкор ва садоқати ватандриву ватансозии ӯ зиёд намуд. Иддае аз кӯрдилон, ки бозичаи дасти душманони марзу буми тоҷик буданд, аз пушти сангарҳои душманӣ, суханҳои носазо ва овозаву буҳтонҳои пур аз ғарази хешро миёни мардум паҳн мекарданд. Ҳасудони сиёсиаш бошад, иддае аз гумраҳонро атрофи хеш ҷамъ намуда, пайт меҷустанд, ки сару садоҳои иғвоангезеро баланд намоянду ба ҷомеаи ҷаҳонӣ бигӯянд, ки Тоҷикистон барои кишварҳои Осиёи Марказӣ ва собиқ қаламрави Шӯравӣ хатарзост. Ин ҳама талошҳои душманонаи онҳо барабас рафт.
Роҳбари ҷавон ва тозаинтихоби кишвар бо неруи нави созанда андешаи созандаи миллӣ ва садоқат бар халқу ватани хеш ҷомеаи башариро водор сохт, ки миллати тоҷик миллати созанда буда, дар таърихи беш аз даҳҳазорсолаи кишвар созиаш бо соири миллату халқҳои ҷаҳон паҳлу ба паҳлу бародарвор зиндагӣ намуда, саҳми бузурги хешро дар эъмори ҷомеаи башарӣ гузоштааст.
Ин анъанаи созандагиро ӯ низ чуни ниёкони хеш бо ифтихори зиёд идома хоҳад бахшид. Таърих, адабиёт ва фарҳанги беш аз даҳҳазорсолаи тоҷик ба ҷаҳониён собит намудааст, ки фарзандони фарзонаи ин миллат аз қабили Ибни Сино, Закариёи Розӣ, Фирдавсии Тӯсӣ, Носири Хусрав, Шайх Саъдии Шерозӣ, Ҳофизи Шерозӣ ва Мавлоно Ҷалолидини Балхиву даҳҳои дигар чароғҳои равшани ҷаҳониён мебошанд. Нури хиради онҳо торикистони соири миллатҳо ва халқҳои ҷаҳонро новобаста аз мансубияти миллию қавмӣ ва динию сиёсӣ баробар рӯшноӣ бахшидаанд.
Бисёре аз коршиносони сиёсии кишвар бар он назаранд, ки истиқлолияти давлатӣ моҳи сентябри соли 1991 роҳҳову уфуқҳои нави сиёсиву иҷтимоиро ба рӯи мардум боз кард. Аммо иддае ба он омода набуданд ва ҳамин нашнохтанҳои сиёсӣ, боиси сарсониву саргардонӣ ва ба сангарҳо ҷудо шудани мардуми кишвар гардид. Иддаи дигари коршиносони сиёсӣ бар он назаранд, ки роҳбарияти вақти кишвар аз андеша ва афкори сиёсии мардум фарсахҳо дур буданд. Ва роҳбарияти сиёсии кишвар он замон самти пешбурди идеолужии ягонаи сиёсат ва амнияти кишварро ба манфиати як гурӯҳи муташаккили сиёсии бозичаи дасти бегонае ҳал кардан мехостанд. Чунин андеша ва назарҳои сиёсии коршиносон даҳҳо рисолаҳои илмиву амалиро рӯи кор овардаанд, ки барои коршиносони сиёсии ояндасози ҷомеаи имрӯза аз манфиат холӣ нестанд. Аммо назари банда ҳамчун як коршиноси мустақили сиёсӣ ин аст, ки бедории миллӣ ва андешаи сиёсии миллӣ оғози солҳои 90-уми садаи гузашта дар Тоҷикистон дар муқоиса ба дигар кишварҳои Осиёи Марказӣ хеле пешгомтар буд. Таъсиси бунёд ва созмонҳои фарҳангӣ- иҷтимоӣ аз ҷониби равшанфикрон, шоирону нависандагон, файласуфону таърихшиносон гувоҳи он буд, ки қишри бедордил ва фарҳангдӯсту ватанхоҳони кишвар бехабар аз фитнаи иддае аз диндорони мутаассиб, ки худро бандаи идеолужии аҷнабиёни динфурӯш карда буданд, ин бедории миллии донишмандони кишварро тавонистанд, ки ба осонӣ мутеи худ гардонанд ва аз онҳо ба хотири манфиатҳои ғаразноки хеш истифода намоянд. Ногуфта намонад, ки идае аз устодони Донишгоҳу Донишкадаҳои кишвар, зери таасуби диндорон уфтода идеологияи динӣ ва мазҳабиро мақоми давлатӣ додан мехостанд. Ва ҳамин тавр зарбаҳои маргбор бар бунёди фарҳанги миллӣ низ зада шуд. Аммо ҳазорон шукр Парвардигорро, ки дар аркони сиёсии кишвар хирадманде аз дудмони Сосониёни бузург ва кишваркушо сари кор омад ва истиқлолиятро аз вартаи ҳалокати сиёсӣ наҷот бахшид.
Аввалин кору пайкори ин абармарди таърихи сиёсат ва фарҳанги миллӣ соли 1995 таҷлил намудани ҷашни 680-солагии шоир ва файласуфи бузурги Машриқ Мирсаид Алӣ Ҳамадонӣ дар қалби Хатлонзамин, Кӯлоби бостонӣ мебошад. Маҳз ҳамин ҷашни пуршукӯҳ ба ҷаҳониён нишон дод, ки роҳбарияти сиёсии кишвари Тоҷикистон таҳти сарварии Пешвои хеш муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷонибдори сулҳу якпорчагии кишвар буда, заминаи бунёди сулҳи саросарии тоҷиконро дар сурати Анҷумани ҷаҳонии тоҷикони ақсои олам гузошт. Забони ҷанг бурида шуд. Ливои сулҳ ва дӯстиву бародарӣ дар саросари кишвар парафшон гашт. Эътибор ва шаъну шарафи Президенти кишвар, Роҳбари сиёсии тоҷикони ҷаҳон мушти маҳкаме бар даҳони ҳарзагӯёни кӯрдил ва ҳасудони сиёсии ӯ буд. Ба ибораи дигар ӯ Тоҷикистонро аз нав сохт, пораҳоро ҷамъ кард, ҷамъҳоро шамъ кард ва ба қалбҳои хаставу ҳазин тобу тавон бахшид.
Кишварсозӣ
Ҳамин тавр ҷаҳониён ӯро ҳамчун муассиси Тоҷикистони нав дар арсаи сиёсатҳои ҷаҳонӣ шинохтанд. Аввалин роҳбари сиёсии кишварҳои тозаистиқлоли ҷаҳон буд, ки аз минбари баланди Созмони Миллали Муттаҳид аз дину фарҳанги хеш бо садои баланд дифоъ намуд. Ба ҷомеаи башарии олам таъкид кард, ки дини мубини ислом бо террорист ва терроризм ҳеҷ иртиботе надорад. Худи террорист мансубияти динӣ ва мансубияти милливу қавмӣ надошта, мафҳумест, ки бар амнияти ҷомеаи башарӣ хатарбор. Дар он шабу рӯз дифоъ аз арзишҳои милливу динӣ кори осон набуд. Мавқеи ҷуғрофии Тоҷикистон дар Осиёи Марказӣ хеле хатарзо буда, марзи Давлати Исломии Афғонистон аз ҷониби бисёре аз гурӯҳҳои бо ном давлати исломӣ ва ҳаракатҳои террористии ҷаҳонӣ мавриди таваҷҷуҳи кишварҳои абарқудрат қарор гирифта, ин омили номатлуб метавонист, ки амнияти кишвари моро ноором созад.
Раҳбари муаззами кишвар борҳо ба таъкид аз мардуми хеш ва раҳбарияти сохторҳои қудратӣ даъват намуданд, ки ҳушёрӣ ва зиракиро аз даст надода, марзу буми хешро дар баҳои ҷони худ дифоъ намоянд. Аммо бо таассуф метавон гуфт, ки баъзе аз гурӯҳҳои ифротгарои исломӣ зери ниқоби дини мубини ислом, бо амри хоҷагонашон миёни мардум таблиғоти хатарзои мазҳабӣ мебаранд, ки оқибати онҳо фоҷиабор мебошад.
Хеле таасуфовар аст, ки бисёре аз ходимони дину давлат зери мафҳуми дини мубини ислом таърихи забту ғорат ва куштори бераҳмона аз ҷониби арабҳои биёбониро миёни мардум таблиғу ташвиқ менамоянд, ки ин ҳама оқибатҳои дарднокеро ба сари миллат хоҳад овард. Он бешарафон манфиатҳои миллию давлатиро зери по гузошта, ифтихори дурӯғине аз ҳоҷӣ, эшон ва сайид буданашон доранд. Агар замоне миёни бархе аз мансабдорони давлатӣ доштани унвонҳои илмӣ ва тақлиди кӯр-кӯрона ба охундҳои мансабдори Ҷумҳурии Исломии Эрон ба ҳукми мӯд даромада буд, анқариб навад дар сади вазоратхонаҳои давлатӣ пур аз номзаду докторҳои дурӯғин гардида, аксари ин мансабдорони “соҳибунвон” даргоҳи донишгоҳу донишкадаҳоро охурча карда, бо кароҳати зиёд мансабҳои илмиро низ зери по карда буданд. Ҳол он ки олимони воқеӣ ва донишмандони асили ватанхоҳ бо ҳар роҳу восита ва баҳонаҳои иҷтимоӣ аз ҷониби ин ашхоси кӯрдил зери фишор қарор доштанд. Имрӯз бошад, унвонҳои кӯчагии динию мазҳабии аз қабили “сайидӣ”, “ҳоҷӣ”, “эшон”-ро ба хотири манфиат ва ғаразҳои қавмиву сиёсӣ бо ифтихор касб намуданд. Барои ректор, декан ва мудири кафедраи донишгоҳу донишкада кормандони мақомоти раҳбарии зинаҳои давлатӣ аз маҳалла, ноҳия, шаҳрак ва шаҳрдорию ҳатто мақомотҳои аз ин баландтарини кишвар чӣ зарурат дорад, ифтихори дурӯғини кӯчагии “эшон”- у “сайидӣ”, “ҳоҷӣ”-ю боз ким кадомҳои дигарро бо номи худ илова намуда, рахна бар сиёсати башардӯстонаи Роҳбари муаззами кишвар мезананд? Чаро онҳо бо хирад ва заковат ва миллатдӯстию ватанхоҳии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти мардумии кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки онҳоро бо тавсияи роҳбарияти зинаҳои болоӣ ба ин мансабҳои пурифтихори давлатӣ таъйин намудааст, пайравӣ намекунанду аз пушти кадом як биёбонии бефарҳанг роҳ пеш мегиранд? Банда зинҳор намехоҳам, ки домони поки аҳли тақвоеро, ки дар тарбияи ахлоқии ҷомеаи имрӯза саҳмгузор мебошанд, доғдор намоям. Агар ҳарфе дар ин нигоштаҳо тунд ва пурэҳсос рӯи саҳфа омада бошад, аз он бузургон маъзарат мехоҳам ва аз забони бузургмарде барои рафъи хотироти пок, ки нороҳат набошад, хоҳем гуфт:
Агар бинӣ, ки нобинову чоҳ аст
В-агар хомӯш биншинӣ, гуноҳ аст.
Имрӯз аксари донишмандони исломи муосир ва ахлоқи муҳсинӣ бар он назаранд, ки мард баъди шастсолагӣ мебояд рӯ ба тақво ва ҳиҷрати мусалмонӣ биёрад.
Воқеаҳои фоҷиабори кишварҳои арабии Шарқи Наздик ва Африқои Шимолӣ, Афғонистон, Покистон бори дигар нишон дод, ки аксари кулли размандагони неруҳои ифротгарои исломӣ ҷавонони аз 15 то 30-сола мебошанд, ки аз гумроҳӣ ва нотавонии ақли шомили ин гурӯҳҳо гардида, роҳи бозгашт ба ҳаёти осоиштаро надоранд. Ҳаракатҳои ифротгароии “Давлати исломӣ”, “Толибон”, “Ҷундуллоҳ”, “Ансоруллоҳ”, “Лашкари тайиба”, “Шаҳидуллоҳ” дар кишварҳои Ховари Миёна хеле фаъол гардида, аз тариқи шабакаҳои интернетӣ мағзҳои наврасону ҷавононро заҳролуд намуда, онҳоро бо ҳиллаву найранг ба майдони ҷанги бехонумон даъват менамояд. Синну соли миёна, яъне нафарони аз 30 то 45-сола бошад, дар гирдоби андешаҳои зану фарзанд ва хонавода банд гардида, барои дарёфти музди рӯзгор фурсати ворид гардидан ба он шабакаҳоро надоранд. Мардуми аз 45 то 60-сола бошад, андешаи қавмӣ, маҳалладорӣ намуда, намехоҳанд, ки эътибор ва шаъну шарафи хешро миёни мардум коста намоянд. Ин нишондодҳо барои мардуми мо меъёри ахлоқӣ ва эътибору шарафи инсонӣ буда, ҳамеша дар маркази диққати соҳибэҳтирому соҳибэътиборони маҳаллаву деҳа ва шаҳраку ноҳияҳо мебошад. Ҳамин андешаи созандаи миллати қаҳрамонофари достонангези тоҷик, мардумро атрофи иқдомҳои кишварсозии Пешво ҷамъ овард.
Роҳбари муаззами кишвар, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Президенти муҳтарами мардумӣ ҷаноби Эмомалӣ Раҳмон борҳо батаъкид дар тамоми вохӯриҳояш гуфтаву мегӯяд, ки “ба қадри ин Ватан, ин миллат, ин дастовардҳо, истиқлолият ва сулҳу якпорчагии кишвар бояд расид. Ба ҳеҷ хоҷае умед набандед. Ин Ватан, ин хона, ин боғу роғу кӯҳу чаман аз мо мардумони Тоҷикистон мебошад. Нагузоред, ки ин чаманистон поймоли зоғу заған бигардад”. Оре, ҳақ ба ҷониби Роҳбари Муаззами кишвар мебошад. Хирадмандони кишвар ҳама иқдоми ин абармарди таърихи миллатро бо ҷону дил пуштибонӣ намуда, ҳамеша дар ҳама ҳолат ҳампаҳлуи ӯ мебошанд. Он чи ки хоса нафари бофарҳанги миллатдӯст ва ватанхоҳро ба ташвиш меорад, ин надонистани фарҳанги сиёсии миллӣ мебошад. Мутаассифона, бархе аз мансабдорони давлатӣ, аз зинаҳои поёнии роҳбарии хоҷагиҳо, идораҳои давлатӣ, мактабу маориф ва зинаҳои роҳбарикунандаи макотиби олии кишвар бозичаи дасти иддае аз диндорони мутаассиби хатарзо гардида, бар хилофи таъкидҳои хирадмандонаи Роҳбари муаззами кишвар амалҳои носавоберо дар ҳаққи ин миллати ҷафокашидаи хирадпарвар раво мебинанд. Чӣ ҳам метавон гуфт. Ҳақ ҷониби Мавлоно Ҷалолиддини Балхии бузург аст, ки фармуда:
Зи деги пухтагон н-ояд садое,
Хурӯш аз мардумони хом хезад.
Ҷонфидо
Ва садҳо шояд миллионҳо мову манҳоро зарурати таърихие пеши ру меояд, ки ҳамин сулҳи дар баҳои хуни садҳо ҷавонмардони далери ватанхоҳ бадастовардаро бо ҳама дастоварду ободкориҳо ва созандагиҳо мебояд чун гавҳараки чашм азизаш бидорем. Ба қадри ранҷу заҳматҳои сулҳофарони миллат бо роҳбарии Роҳбари муаззами кишвар бирасанд.
Оё касе боре аз ин хоҷаву эшону сайидиҳо мепурсад, ки унвонҳои баланди илмӣ аз номзади илм, доктори илм, академик чӣ зарурат дорад, ки суистифода намоянд? Хуб мебуд, ки “ин олимони шинохта”-ро аз ин ба баъд мутобиқи рутбаҳои динӣ ва қунияи қавмии арабиашон барои кор ба масҷид бифиристанд. Ин ҷо ҳақ ҷониби Мавлоно Абдурраҳмони Ҷомӣ мебошад, ки хеле хуб фармудаанд:
Ҳар кас, ки чу гул дуруй бошад,
Дар вай зи вафо чӣ бӯй бошад?
Пас шояд беҳтар он буда бошад ки ин ҳоҷӣ-докторҳо, ҳоҷӣ-профессорҳо ва ҳоҷӣ-академикҳо даргоҳи пуршарафи роҳбарии мактабу донишкада ва донишгоҳу вазоратхонаҳои кишварро мардонавор тарк намоянд ва бо хотири дастгирии сиёсати хирадмандонаи Пешвои муаззами кишвар муаззинӣ ва раҳбарии масоҷидро бар дӯш бигиранду кишварро аз хатарҳои глобалии динию мазҳабӣ наҷот бибахшанд.
Биёед аз рӯйи инсофу адолати инсонӣ ба арзишҳои истиқлолият ва мақоми Президенти мардумӣ Эмомалӣ Раҳмон бетамаллуқ ва дурӯғи мақомхоҳиву ҷалолатталабӣ баҳо диҳем. Инҷо аз рӯи адолат ва инсоф медонам, ки ин пораи меҳр ва садоқати ватандориро, ки шоири ватансаро Давлат Сафар, бо самимияти зиёд рӯи саҳфаи эътибор овардааст манзури хонандагон гардонам.
Ҷон фидо дар роҳи паймон кардааст,
Сад биёбонро гулистон кардааст.
Сарзамини пора-пора гаштаро,
Ҷамъ карда Тоҷикистон кардааст.
Ин воқеияти таърихиест, ки аз он чашм пӯшидан гуноҳест нобахшиданӣ. Ва ин садои муҳаббатхезу муҳаббатрези шоири ватанхоҳи миллат Давлат Сафар дар мағз- мағзи ҷони миллионҳо пайравони Пешвои миллат нақши ҷовидонии хешро гузоштааст. Боз кардани марзи меҳр ва бародарӣ, кушодани дарҳои беш аз бист сол бастаи ду бародари ҳамсояи ориёӣ, тоҷику ӯзбек, ки дар тӯли беш аз ҳазор сол дар муқобили ҳама гуна муқовиматҳо ва таҳоҷумҳои сиёсиву фарҳангӣ бо ҳам буданд, барои ду халқ, ду миллати ҳамкеш ва ҳамдину ҳаммазҳабу ҳамоин шоистаи баландтарин арҷгузориҳои фарҳангӣ ва сиёсии кишваркушоӣ мебошад. Пас чаро ва чӣ сабабҳо аст, ки “муҳаққиқини-борикбин”-и кишвар, ки садҳо рисолаҳоро ба сиёсати фарҳангӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва кишварсозии Пешвои миллат бахшидаанд номе аз матонату қаҳрамонӣ ва корномаи ватансозии ин абармарди таърихи нави замони истиқлоли миллат намебаранд? Оё метавонад, ки наврӯзи соли 2018, Наврӯзи ҳамдилӣ, бародарӣ ва ҳамкешии ду миллати ҳамтақдир, ки бар қалбҳои миллионҳо мардумони ин ду хитта шодиву сурур оварда, киштзори умри онҳоро сарсабз гардонид шоистаи таҳсин ва баҳогузории воқеии таърихӣ буда бошад? Муҳаббат ва самимияти ватанхоҳӣ ва созандагии Роҳбари муаззами халқ, Президенти мардумӣ, Бунёдгузори сулҳу ваҳдати миллӣ ва Эҳёгари тамаддуни беш аз ҳазорсолаи Ориёӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва иқдоми бародариву ҳамкешии Президенти муҳтарами Ҷумҳурии Ӯзбекистон Шавкат Мирзиёев мебояд ба таври ҳамешагӣ мавриди омӯзиш ва ташвиқу таблиғ аз боғча, мактаб ва таълимгоҳҳои касбиву техникӣ ва донишкадаву донишгоҳҳои ҳар ду кишвар қарор бигирад. Ҳамаи садду деворҳои сунъии сиёсӣ бояд ба пуррагӣ бардошта шаванд. Ҳамон суханони пурмуҳаббат ва самимонаву пурарзиши Президенти муҳтарами Ҷумҳурии Ӯзбекистон Шавкат Мирзиёев, ки куллӣ мардуми Тоҷикистонро бо ашки шодӣ ба гӯши ҷонҳояшон расида буд, бояд ба такрор бар гӯши ҷони пунбабаргӯшони дунёбехабар расонида шавад. То ҳамон дӯстиву ҳамкешӣ ва ҳамсоягиву ҳамраъйии замони Шуравӣ имрӯз аз он замон дида мустаҳкаму қавӣ бигардад. Ва хонадони покзоду покдин ва покмазҳаби ин ду бародари ҳамкеш аз муҳаббат ва илҳоми Худованди чун рӯзгори Мавлоно Ҷомиву Мир Алишери Навоӣ пайвандгари наслҳои ояндасози ин ду мардуми бумии ин сарзамин буда бошад. Худатон қазоват намоед, ки дар он мақдами Наврузии соли 2018 Роҳбари муаззами кишвари дӯсту бародари Ӯзбекистон муҳтарам Шавкат Мирамонович Мирзиёев чӣ гуфта буданд:
“Замоне ки ман ҳокими Самарқанд будам, аз наздик бо рӯзгори мардуми Самарқанд ошноӣ доштам. Тамоми маъракаҳои шодиву фараҳ ва ҷашнҳои суннатии ин мардумро суруду мусиқии тоҷикиву ӯзбекӣ шукӯҳу шаҳомат мебахшид. Дар маъракаҳои хурсандии мардуми ӯзбек суруду мусиқии тоҷикӣ танинандоз буд. Дар маъракаҳои хуши суннатии тоҷикон бошад, тарона ва мусиқии ӯзбекӣ бар қалбҳои поки онҳо шавқу шӯр мебахшид. Ман чи гуна метавонам, ки ин ду миллати ҳамкеш ва ҳамтақдирро аз ҳам ҷудо созам. Имрӯз, ки тақдир ва сарнавишт ба ман ин имкониятро додааст, ман бо муҳаббат ва самимияти бародарона, бо оғуши боз назди бародари арҷманд, Президенти муҳтарами Тоҷикистон ҷаноби Эмомалӣ Раҳмон бо армуғони дӯстиву бародарӣ омадам”. Ин буд муҳтавои он сафари аввалини расмиву давлатии Президенти муҳтарами Ҷумҳурии Ӯзбекистон ҷаноби Шавкат Мирзиёев. Тӯли беш аз панҷ соли ин сафари армоншикан миёни ин ду миллати ҳамкеш он қадар қадамҳои пурмуҳаббате аз ҷониби Роҳбарияти ҳар ду кишвар гузошта шуд, ки тӯли сад соли охир мислашро таърих ёд надорад. Ин иқдомҳои хирадмандонаи Роҳбари муаззами кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебояд аз ҷониби ҳама роҳбарияти зинаҳои поён то болои Ҳукумати кишвар миёни мардум дар сатҳи баланди маърифати сиёсӣ ва фарҳангӣ барои насли ояндасози кишвар ташвиқу таблиғ гардад. Набояд гузошт, ки нотавонбине зери ниқоби миллатдӯстӣ ва ватанхоҳӣ бар бунёди ин ду миллати ҳамкешу ҳамоин ва ҳамдину ҳаммазҳаб ки тӯли беш аз ҳазор сол сари хони муҳаббату садоқат ва бародарӣ нон шикастаанд тухми ниқору кина ангезанд.
Соярӯшаниҳо
Баъзан аз тариқи расонаҳои иғвоангез матолиби даҳшатборе манзури хонандагон мегардад, ки аз онҳо бӯи нифоқу кина бар машом меояд. Ба хусус аз тариқи сайтҳои моҳворавӣ ва баъзе аз рӯзномаҳои гурӯҳии хусусӣ. Банда шоҳиди садҳо гузоришҳои бархе аз бо ном олимони “миллатдӯсту ватанхоҳи” тоҷику ӯзбек ҳастам, ки аз нигоштаҳои онҳо на танҳо бӯи ғаразу кина, балки бӯи хуну оташ меояд. Имрӯз давлатмардони воқеии ҳар ду кишварро зарур аст, ки пеши роҳи чунин ҷиноятҳои даҳшатафканро бигиранд. Нагузоранд, ки касеро ба хотири мансубияти миллӣ ва қавмиву нажодӣ чӣ дар қаламрави Ӯзбекистон, чӣ дар қаламрави Тоҷикистон таҳқиру таҳдид намоянд. Дар ин росто мехоҳам як воқеаи талхеро ки шоҳидаш будам, инҷо биёрам. То хонанда худаш қазоват намояд, ки зери соярӯшаниҳои Истиқлоли давлатӣ ва Сулҳу истиқрори миллӣ нафарони бебасаре чӣ даҳшатҳоеро ба миён овардан мехоҳанд. Дӯстам А. С. ки хеле шахсияти шинохтаи фарҳангӣ ва донишманди варзидаи адабиёти беш аз ҳазорсолаи тоҷик ва садоқати ирсии ватанхоҳӣ мебошад, боре бо дили пурдард аз як мушкилии ба сараш омада чунин қисса намуд. Баъд аз хонадор намудани писарам дар хонадони мо баъди се сол хурсандие ба миён омад, яъне ӯ писарчадор шуд. Ин хурсандӣ ва хушрӯзӣ хонадони моро нурполо намуд. Баъди як ҳафта аз рӯи суннати аҷдоди ба ӯ ном гузоштем. Номи падари бузургворамро, ки солҳои дароз муаллим буду нигини ангуштарини мактабу маориф ва ҳама дӯстон буд, ба набераам гузоштам. Яъне ба ӯ Темур ном ниҳодем. Ва ин ном барои хонадони мо ва ҳар он ки падари бузургвори моро мешинохт мояи ифтихор ва шарафмандӣ буд. Ва ифтихори дигар он буд, ки қиссаи ватанхоҳиву ватандории “қаҳрамони халқи тоҷик “Темурмалик” аз рӯи повести устоди зиндаёд қаҳрамони Тоҷикистон Садриддин Айнӣ ва яке аз роҳбарони ҷонфидои собиқ Тоҷикистони Шӯравӣ Шириншо Шоҳтемур ва садҳо темурҳои дигар ки номашон бо ифтихор дар лавҳи тиллоӣ эътибори миллат ба абадият сабт гардидаанд. Ногуфта намонад, ки баъди ҷавоби рад гирифтан аз ҷониби дастандаркорони шӯъбаи С.А.Ҳ.Ш-и ноҳияи Фирдавсии шаҳри Душанбе маҷбур шудам, ки ба хотири “зиён ва зарари номи Темур” ба он мардуме, ки ин номро аз соли 2016 дар қаламрави Тоҷикистони азиз мамнӯъ эълон намудаанд рӯ биёрам ба сарчашмаҳои таърихӣ. Баъд аз нахуст мутолиаҳо огоҳӣ ёфтам, ки аз соли 1924 то соли 1994 беш аз 100 нафар тоҷик бо номи Темур шуҳрат ва эътибори ҷаҳонӣ доштанд. Охиринаш қаҳрамони ҷаҳон дар риштаи гуштини ҷудо Темур Раҳимов буда, садҳо хонадон номи фарзандонашонро ба хотири матонату қаҳрамонии ин паҳлавони тоҷик Темур гузоштанд. Ва боз дӯстам гуфтанд ки ҳангоми таҳсилаш дар Донишгоҳи Миллии Тоҷикистон охири солҳои ҳафтодум ва аввали солҳои ҳаштодуми садаи гузашта дар факултаи филологияи тоҷик устоди донишманде аз таърихи забони тоҷикӣ бо номи Ардашер Каримов, ки дастпарвари мактаби бузурги Абаев дар шаҳри (Ленинград) ҳоло Санкт-Петербург буд, ба онҳо дарс гуфта ҳамон замон дар атрофи номи хонаводагии ӯ, ки Темуров будааст, миёни ҳамсабақон баҳс ороста аз забони форсии қадим ва форсии миёна далел оварда, гуфтааст, ки ин ном пурра номи Ориёӣ буда, дар забони форсии қадим вожаҳое бо номи Тамор, Темор, Таймур ки маънояш шикастанопазир, мағлубнашаванда ҷовидон будааст, далелҳои зиёд оварда, ҳамзамон аз тағйиротҳои овозӣ дар тӯли дирозои таърихӣ чунин гуфта буд: Баргашти овозии “ҳ” ба “й” дар таърихи забон хеле зиёд ба назар мерасад. Масалан: роҳгон-ройгон, шоҳгон-шойгон ва ғайра. Аз ин лиҳоз, шаклгирии овозии Таҳмурас ба Таймурас ва Таймур ба Темур имконоти зиёди овозӣ доштаву дорад. Ҳамин аст, ки он гуна, ки пештар овардем вожаҳои Тамор, Таймор ва Теймор ки маънояшон дар форсии қадим ифодагари тавоноӣ ва тавонмардиву ҷовидонӣ мебошад дар тӯли ҳазорсолаҳо ин ном дар шакли туркӣ, яъне оҳан миёни мардум маъруфият пайдо намуда мансубияти ориёияшро то ҳанӯз нигоҳ доштааст. Аммо дар шуъбаи ақдҳои ҳолати шаҳрвандии ноҳияи Фирдавсии шаҳри Душанбе ва Кумитаи Истилоҳот, ки касе аз дастандаркоронаш аз ин сарчашмаҳои илмиву таърихӣ то ҳанӯз хабар надоранд, чунин ном гузоштанро туркӣ пиндошта, дар китоби номҳои тоҷикӣ ин ном ҷой дода нашудааст. Ҳол он ки номҳои пешниҳоднамудаи он китоб шаст дар сад арабӣ буда, барои миллати соҳибтамаддуни тоҷик ҷуз таҳқир чизи дигаре нест. Онҳо ин нотавонии хешро пушти мафҳуми “боло” пинҳон намуда, мардумро гӯл мезаданд, ки аз “боло” гуфтаанд, ки ин ном туркӣ буда, мо ҳақ надорем, ки ин номро барои ба писари тоҷик гузоштан иҷозат диҳем. Ва дӯстам афзуд, ки садҳо далели пурифтихори таърихӣ дар мавриди тоҷикияти сулолаи Темуриён, ки сесад сол ҳукумат карда буданд ва забони тоҷикӣ сесад сол забони давлатии қаламрави давлати Темуриён буд, пайдо намудам. Ва ҳазорон шоирони номдори тоҷик дар Мовароуннаҳр ва Хуросон то Ҳиндустону тамоми қаламрави Осиё дар замони салтанати Темуриён бо забони тоҷикӣ шеър гуфтаанд, далелҳои шаръӣ овардам онҳо ин далелҳои овардаи манро аз шарм ва коҳилӣ қобили қабул надонистанд. Ҳарчанд ин далелҳои овардаи ман яқин бар бунёди коҳилии онҳо зарбаи дардноке буд. Баъди ин ҳама бо ҳамон абёти пуршӯри тоҷиконаи шоири шаҳири миллат, устоди зиндаёд Бозор Собир
Бар тахтаи мактаб нигарӣ дарси забонро,
Устоди забон карда дар он тахта ҷаноза.
худро таскин дода, сад ҳайфи миллатдӯстиву ватанхоҳии ватансозони кишвар гуфтам. Онҳо барои ҷонхалосӣ ҳамон қарори қабулнамудаи комиссияи номгузориро, ки бо қарори Кумитаи истилоҳоти назди Ҳукумати ҷумҳурӣ соли 2016 аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба тавсиб расида буд ба пешонии ману ҳазорон чун ман мечаспониданд. Баъди ин саропои вуҷудамро даҳшат фаро гирифт. Заҳматҳои ватансозиву Сулҳофарии Пешворо пеши назар оварда, дар хилвати андешаҳо мегуфтам: кистанд онҳое, ки ин номи поки асили Ориёро бар пешониаш тамғаи туркӣ зада, аз бойгонии беш аз даҳҳазор солаи миллати соҳибтамаддуни мо бо хорӣ ба бегонагонаш медиҳанд. Ва кистанд он “аллома”-ҳои бехабар аз таърихи суннатҳои милливу фарҳангӣ, ки бо чунин хидматҳои хирсона номи поки ин миллати соҳибтамаддунро доғдор месозанд? Ва дар интиҳо дӯстам ба ман рӯ оварда гуфтанд, ки Шумо, ки бо ин ном ки беш аз чиҳил сол боз нигоштаҳоятонро рӯи саҳфа меоред, оё бо чунин мушкилот рӯ ба рӯ нашудаед? Гуфам, ки на. Худоро шукр, ки зинҳор. Ман соли 1988 дар шаҳри Ленинград номамро тоҷикӣ карда будам. Соли 1989 аз идораи Шиносномадиҳии ноҳияи Октябри вилояти Ленинград номаи табдили насабамро ба ман дода, гуфтанд, ки шиносномаи шумо моҳи марти соли 1978 аз ноҳияи Москваи вилояти Кӯлоби РСС Тоҷикистон дода шудааст, тавасути ҳамин нома рафта, дар ҳамонҷо шиносномаатро иваз менамоӣ. Ва соли 1989 ба шуъбаи С.А.Ҳ.Ш ноҳияи Маскав рафта будам. Он замон сардори шуъбаи С.А.Ҳ.Ш-и ноҳияи номбурда бо ман хеле бархурд намуда гуфтанд, ки Шумо ки шудед, ки муқобили Давлат ва Ҳукумати Шуравӣ мебароед. Баъдан бо кӯмаки сардори Раёсати С.А.Ҳ.Ш.-и вилояти Хатлони он замон ки як зан, модари ғамхор ва ватанхоҳи асиле буд ман насабамро тоҷикӣ намуда будам. Ҳамин номи падари бузургворам ба ман ва хонадонам шафоъат намуда, ҳанӯз соҳибэътиборам. Ва дӯстамро таскин дода, гуфтам, ки ҳатман ин дарде ки вуҷуди туро ноором сохтааст, ман ҳангоми нигоштани андешаҳоям дар атрофи Истиқлол ва худшиносии миллӣ рӯзе рӯи саҳфа хоҳам овард. Ва бо боварӣ гуфтам, ки ин мушкилоти на танҳо Шумо, балки шояд мушкилоти ҳазорон тоҷикони дигар бошад, ба ҳамин хотир албатта инро рӯи саҳфа оварда, бо хушӣ ба фардои нек умед мебандем. Ана ҳамин соярӯшанҳои Хуршеди Истиқлол, ки чун меғи душманӣ тафриқаро миёни мардум ва давлату ҳукумат ба миён меорад, бояд ҳарчӣ зудтар аз миён бардошта шавад. Ва ба зинҳори заҳматҳои созандаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бояд бирасем.
Имрӯз ҳар як фарди ватанхоҳ ва кишварсозро мебояд, ки ба қадри ин неъматҳои беминати истиқлолият бирасад. Ба иқдомҳои шоистаи Роҳбари муаззам, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Президенти мардумӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пайравӣ намуда, дар роҳи амнияту осудагӣ ва созандагии кишвар саҳми хешро гузорад.
Ҷумъахон Темурзода
