(20-уми декабр Ходими давлативу ҷамъиятӣ Амиршо Миралиев зодрӯз дорад)
Дар газетаи «Комсомоли Тоҷикистон» (ҳоло «Ҷавонони Тоҷикистон») кор мекардам. Ҳавасам ба газета, ба навиштан. Дар мавзуҳои танқидӣ, ахлоқу одоб менавиштам. Ба сарам ҷанҷол меомад, дучори хархашаҳо мегаштам. Як мақолаам «Ба хотири модар» ном дошт, фарзанди нохалаф бо гапи арӯси ҷавон модарро аз хона пеш карда, дарро ба рӯяш баста. Модар дар кӯчаҳо сарсону саргардон, дар хонаи ҳамсояҳо мезиста. Ба фарзанди талбидаю харидааш, ки Икром ном доштааст, боз модари меҳрубон. «Икроми ҷони ҷон» мегуфта.
Мақола байни хонандагон як шӯру қиём овард. Даста-даста мактуб меомад, номаҳо дар газета чоп мешуданд, фарзанди ҷоҳилро муҳокима карда, ӯро номард, носипос, намакзада гуфта, таҳқир мекарданд. Ғазаби Икром омада, сари ҷаҳл намедониста, ки чӣ кунад. Ба муаллиф дарафтод, ариза менавишт аз болои ӯ, туҳмат, гуноҳҳои набуда ба гардани вай бор. Ҷавоб мегирифт, қонеъ не. Моҳҳою сол мегузашту ором не. Ҳамон рӯзҳо боз ба Кумитаи Марказии комсомол – КМ ЛКСМ ариза навиштааст. Аризаро барои санҷиш ба ихтиёри як мудири бовариноки комсомол Амиршо Миралиев супурдаанд. Дар идораи рӯзнома ӯро медонистем. Аксари мақолаҳои газетаро ӯ мехонд, фикру мулоҳизаҳояшро мегуфт, танқид ҳам мешунидем, ба кори рӯзноманигорӣ хуб ошно буд. Сармуҳаррир баъзе мақолаҳои танқидиро барои хондан ба ӯ месупурд, баъд чоп мешуданд, серталаб буд. Номи Амиршо Миралиевро шунида, вале худашро надида будам.
Бегоҳирӯзӣ буд. Сармуҳаррир огоҳам намуд, ки пас аз кор биистам, Амиршо Миралиев меомадааст, дар масъалаи боз як аризаи ҳамон Икром. Табъам хира гашт, ба чӣ инсони моҷароҷӯю шилқине дучор омадаам. Навиштан ҳам як бор, ду бор, наход сол аз моҳи дароз нависаду нависад, думи касро сар надиҳад. Худованд одамро ба чунин зотҳо гирифтор накунад. Вагарна тасдиқ шуда, ки навиштаҳояш дурӯғ, иғво. Масалан, ӯ гуфта, ки Кароматулло ҳамеша маст, дар кӯчаҳо ғалтида мехобад. Алҳазар аз туҳмат. Дар идораи рӯзнома, дар ҳама ҷо медонистанд, ки қатраи арақро ба лаб намебурдам. Ҳатто дар маъракаҳо тавалло ҳам ки мекарданд, нӯшида наметавонистам. Аз ҷониби дигар, боз менавишт, ки Кароматулло фарзанди одами диндор, падараш домулло, намоз мехонад, мӯи сар намемонад, тоқӣ пӯшида мегардад. Ҳеҷ кас пеши аризанависиҳои ӯро гирифта наметавонист. Амиршо Миралиев ҳам баҳри санҷиши боз як аризаи дигари ӯ меомадааст.
Дари ҳуҷраамро сармуҳаррир кушод. Амиршоҳу сармуҳаррир ба ҳуҷраам даромаданд. Амиршо Миралиевро бори аввал медидам. Шиму костюми сиёҳ дар бар, куртаи сафед, галстук, мӯи сар қатрон барин сиёҳ, газгӯшт, гандумгун, борикандом. Дар лабонаш табассум, чеҳрааш кушода.
– Амиршо Миралиевич, мегӯям, Кароматуллоро ба ҳуҷраам ҷеғ занем?,- сармуҳаррир аз рӯи эҳтиром андаке аз Амиршо Миралиев ақибтар меистод, қомати сармуҳаррир нисбат ба қаду қомати баланди Амиршо Миралиев пасттар менамуд.
– Не, бо Кароматулло ҳамин ҷо суҳбат мекунем, шумо равед. Гуноҳаш бисёр,- бо ханда ба банда нигариста афзуд:- Ана бинед, дар сараш тоқӣ, мӯйсар надорад, рости гапро гуфтааст, дурӯғ нанавиштааст,- Амиршо боз ба сармуҳаррир рӯ оварда “шумо равед” гуфт. Баъд ӯ ба пешмизи мизи банда нишаст,- ту дар ҷои худат шин,- фармоиш дод. Вале аз рӯи эҳтиром ба ҷоям нанишаста, ба тарафи дигари миз гузашта, рӯ ба рӯяш нишастам. Пас аз лаҳзаҳо ба фаршу сақф, ба чанд мизу курсиҳои ҳуҷра, ки дар онҳо ҳамкорон менишастанд, назар андохтан Амиршо ба банда ҳамгап шуд.
– Кароматулло Мирзоев худат ҳастӣ?,- ғайричашмдоштам аз пурсидани ному фамилияам сухан оғоз намуд.
– Ҳа, Амиршо Миралиевич, ман Кароматулло Мирзоев,- дастонам пеши бар аз ҷой бархостам.
– Бишин, дастонатро аз пеши бар гир, муллоҳо барин нашав,- бо ҷиддият таъкид намуд.
– Хуб, гап зан, Кароматулло, чӣ аҳвол дорӣ?
Ҳайратам бештар гашт, ки риштаи гапро аз ариза не, ба дигар тараф тоб дод ва боз афзуд:
– Мақолаҳоятро мехонам, нағз менависӣ, бисёр танқид мекунӣ. Наметарсӣ?
Ба ҷавобам эътибор надода, меафзуд:
– Сари мақолаи «Қафас» ҳам хеле гап шуд, дар Кумитаи Марказии комсомол дар ташвиш шуданд.
Хурсанд шудам, ки Амиршо Миралиев ин мақоларо хондааст.
Духтаре узви комсомол, дар мактабу деҳа овозадор, фаъол, ҷасур. Падар ҳамеша садди роҳаш мешуда. «Ба хондан меравам» мегуфта ӯ, падар намегузоштааст. Мактаби миёнаро хатм кардааст. Аз пайи таҳсил шудааст. Падар монеъ. Баҳонае ёфтааст. “Говҳоро ба чаро мебарам” гуфта, аз хона мебаромадааст. Гвҳоро дар алафзор лангар карда, шаҳр, ки наздик, ба университет (ҳоло Донишгоҳи миллӣ) шитофта, имтиҳон месупурдааст. Падар фаҳмидааст, дарро ба рӯяш баста, аз хона баромадан нагузоштааст. Духтар ба рӯзномаи «Комсомоли Тоҷикистон» мактуб навиштааст. Бандаро вазифадор карданд, ки аз пайи санҷиши мактуб шавам. Бо намояндаи идораи ҷамоат ба хонаи духтар рафтем. Гуфтем, ки бо ӯ дар идораи ҷамоат суҳбат мекунем. Суҳбат кардем, гуфтем, ки кумак мерасонем. Воқеае шуда, ки духтар ҳамон рӯз ба хонаашон барнагаштааст. Як шӯру ғалаёне. Духтар гум. Падар аз намояндаи газета, аз банда домангир. Ба идораи газета меомад, ба милисаҳо хабар додааст, хонаи моро ҷуста, ба деҳа рафтааст. Банда ҳам дар ҳарос, ки духтар худашро ба ягон роҳи нобудӣ наандозад, накушад. Ҳамон рӯзҳо ба баъзе духтарон ҳамин гуна ҳолатҳо рух медод. Баъди чанд рӯз духтар дар куҷо буданашро ошкор сохтааст. Дар хонаи як дугонааш пинҳон шуда, дар Донишгоҳи миллӣ имтиҳон супурдааст. Балаш камтар, ки будааст, қабул нашудааст. Ин тарафи аҳволи духтарро худи Амиршо Миралиев медонистааст. Ӯ ба Кумитаи Марказии комсомол рафтааст, Амиршо Миралиев вобаста мешавад. Духтарро ба донишгоҳ қабул мекунонад, барои ин ӯ аз Амиршо Миралиев якумр миннатдор. Амиршо имрӯз ҳам аз ҳоли ӯ бохабар, ба сабзишаш кумак расонидааст.
– Он духтар аз ту розӣ аст,- гуфт Амиршо Миралиев.
– Шумо ба ӯ мадад расондед, Шумо, вагарна дохил шуда наметавонист.
– Мақолаҳои нағз менависию баъд дар бало мемонӣ. Аризаи бачаи кампирро тафтиш кардем,- ба сари мақсад омад Амиршо.
– Тафтиш кардед?,- дар дилам воҳима афтод.
– Ҳа, ба деҳаи худатон ҳам бачаҳои мо рафтанд, қиблагоҳро ҳоло ҳам ба некӣ ба хотир меовардаанд. Олим будаанд. Баъд дар бораи худат ҳам пурсидаанд. Ҳамдеҳагонат аз ту розӣ, “одами нағз аст, арақ намехӯрад” гуфтаанд.
– Ба ростӣ, ки арақ намехӯрӣ?,- боз пурсид Амиршо Миралиев.
– Намехӯрам.
– Хӯр, кам-кам хӯр, зарар надорад,- шӯхӣ кард.
Дилам пур шуд, ки Амиршо Миралиев ба банда хайрхоҳ, мадад мерасонидааст, одами хуб будааст.
– Бо бачаи кампир худам суҳбат кардам.
– Рафта будед? Вайро дидед?
– Дидам, суҳбат кардам, фаҳмонидам, модарашро ҳам ёфтам. Тинҷ шуданд. Котиби якуми комсомол Самандар Зоировро вобаста кардам. Медонӣ-а? Самандар ҷӯраат будааст. Ҳокима туро пурсид, тӯй доштааст, духтари уҳдабаро, дар комсомол ана ҳаминхелҳоро ба кор гирифтан лозим, худам ба котибӣ тавсия карда будам.
– Аз тӯй шуданаш бохабарам.
– Меравем-а? Изатуллоро ҳам гӯй,- номи Изатулло Ҳусайниро ба забон оварда, чизе ба хотираш омад, ки бигуфт:- Дар масъалаи Изатулло ҳам туро гунаҳгор донистааст, навиштааст, ки Кароматулло муаллимаш Изатуллоро ҳам ба редаксия ба кор овардааст. Шоир Изатулло Ҳусайнӣ (руҳашон шод бод) дар редаксия кор мекарданд, бо Амиршо Миралиев ошно буданд, ҳамдигарро медонистанд. Изатулло дар мактаб роҳбари синфамон буданд.
Икроми писари модар ба аризаю номаҳои шикоятиаш ҳамеша ҷавоб мегирифту касе бо вай вонамехӯрд. Амиршо Миралиев ба хонаашон рафта, модарашро ҳам дида, ба дараҷае онҳоро ба сулҳу салоҳ овардааст, суханонаш ба дили Икроми бачаи кампир кора карда, ки ваъда додааст, дигар шикоят намекунад, ариза наменависад. Ҳамин тариқ, Амиршо Миралиевичи азиз бандаро аз даъвоҳои Икром халос кард, ӯ дигар ариза навишта, номамро сиёҳ намекард. Ташаккур ва боз ташаккур мегӯям ба Амиршо.
Баъди хотирамро осуда намудан Амиршо Миралиев андаке хомӯш монда, ба сӯям назар андохта, бо ҷиддият ба сухан омад:
– Кароматулло!
– Лаббай.
– Як чӣ мепурсам, лекин рости гапро гӯй. Барои чӣ тоқӣ пӯшида мегардӣ, мӯи сар намемонӣ? Убол аст мегӯӣ?
– Намедонам.
– Медонӣ, Кароматулло, ҳама чиро медонӣ. Тоқиро аз сар гир, мӯи сар мон, боҷуръат шав. Ту журналистӣ, нависанда мешавӣ, ҳар хел фикрҳоро аз сарат дур кун, ояндаатро фикр кун. Ҳоло дар чӣ вазифаӣ?
– Мухбири калон.
– Мухбири шуъбаи ҳаёти комсомолӣ?
– Бале.
– Мудири шуъбаат мемонем, туро ҳама медонанд, қалам дорӣ. Гапи мана мегирӣ?
– Хуб шудааст.
– Нағз, Кароматулло, даст деҳ,- Амиршо Миралиев тарафам даст дароз карда, аз ҷой бархост.- Ҷӯра мешавем,- бо лабони пурханда дасти ҳамдигарро фишурдем.- Нағз,- боз тӯйи Ҳокимаро ба хотир овард:
– Изатуллоро бугу мошинаш қатӣ биёяд, пагоҳ бегоҳ тӯй меравем.
– Тӯйи Ҳокима?
– Гуфтам-ку, нашунидӣ?
Бо Амиршо Миралиев суҳбатамон хеле давом ёфт. Баъд ҳар ду аз ҳуҷра баромадем. Бо сармуҳаррир, ки дар долон интизор будааст, то беруни дар гуселашон кардем. Шаб шуда, осмони шаҳр пурситора гашт, Амиршою сармуҳаррир рафтанд. Ман боз баргаштам ба ҳуҷраам. Шаб ки шуда буд, ҳуҷраам ҷои хобам.
Ва баъди он шиносоӣ ману Амиршо ҷӯра шудем, аҳди бародарӣ. Дар комсомол кор мекардем, ҷавон будем, мӯйҳои сарамон сип-сиёҳ. Ҳоло дар мӯйсари ман мӯи сиёҳе намонда, сари бародар Амиршо қарибе бемӯй шуда. Тӯйи арӯсии котиби комсомоли ҳозира шаҳри Ваҳдат Ҳокимаро гузаронидем. Шаби моҳтобӣ буду осмон ситоразор, чун бахти Ҳокима равшанӣ буду моҳтоб. Ҳоло ҳам Амиршо ҳолу аҳволи Ҳокимаро, ки кӯдакдору наберадор шуда, дар нафақа аст, мепурсад. Изатулло Ҳусайнӣ шеър мехонд дар тӯй, котиби аввали комсомол Самандар Тоҳиров, котиби комсомол Сабур Ғаюров сухан мегуфтанд, ки имрӯз дар қайди ҳаёт нестанд. Амиршо бо суханҳои табрикӣ ба тӯй оғоз бахшида буд. Баъд ҳамон шаб Данғара рафтем, меҳмони Амиршо шуда будем, борҳо меҳмонаш шудаем. Падараш иштирокчии Ҷанги Бузурги Ватанӣ Миралӣ Нуралиев дар қайди ҳаёт буданд. Суҳбати шоир Изатулло Ҳусайнӣ, ки солманд буданд, бо он кас мепухт. Шоир аз боғу майдонҳо, токзорони деҳаашон Роҳатӣ, парвариши ангури ҷавз ҳикоят мекард. Баъд суҳбаташон ба рӯзҳои сиёҳи ҷанг мепайваст, ки Изатулло он рӯзҳоро дар хотир доштаанд. Қиблагоҳи Амиршо хотираҳояшонро аз майдони ҷанг қисса мекарданд. Дар фронти 1-уми Белорусия будаанд, дар озод кардани шаҳрҳои Белорусия, Украина, дар муҳорибаи Берлин ширкат кардаанд. Аз корномаҳояшон дар ҷанг хоксорона сухан мегуфтанд. Ба орденҳои «Ситораи Сурх», «Ҷанги Бузурги Ватанӣ», медалҳои «Барои озод кардани Варшава», «Барои озод кардани Берлин», «Барои ғалаба дар Германия дар Ҷанги Бузурги Ватании солҳои 1941-1945» сарфароз гаштаанд. Аз ҷанг баргашта, боз дар корҳои ҳарбӣ, дар вазифаҳои гуногун будаанд. Соҳиби даҳ фарзанд, фарзанди нахустинашон Амиршо, ки бо банда ва шоир Изатулло мисли бародар.
Амиршо шахси некхоҳ аст. Дар тамоми зинаҳои фаъолияташ дар роҳбарӣ ба аҳли қалам, аҳли эҷод мадад мерасонд. Як мисолаш худи банда, ки аз арзу шикоят, туҳматҳои нафаре чӣ кор карданамро намедонистам, сарам гирифтори ҷангу ҷанҷол, аз ӯ некӣ дидам, дар рӯзҳои ноомадии зиндагӣ ҳам. Раиси ноҳияи Маскав буд, ба хабаргириаш мерафтам. Солҳои раиси вилояти Хатлон буданаш мудири шуъбаи иттилоотию таҳлилии Дастгоҳи иҷроияи Президенти муҳтарам будам, ба вилоят сафар мекардам. Бо Амиршо вомехӯрдам. Рӯзе дидам, ки ҳамкурсам, шоир Зариф Ибод бисёр-бисёр хурсанд. Сабаби хурсандиашро фаҳмидам. Мунтахаботи ашъораш чоп шуда, бо сифати аъло, ҳаҷмаш калон. Мегуфт, ки дар умраш соҳиби чунин китоб шуданро тасаввур намекард, дар ҳаққи раиси вилоят Амиршо Миралиев аҳсанту сад аҳсант мехонд. Аз чопи китоби шеърҳояш Шоири халқии Тоҷикистон Муҳаммад Ғоиб низ аз раиси вилоят изҳори миннатдорӣ менамуд. Шодмонии як бонуи бемор шоира Ширинмоҳ Каримоваро наметавон бо қалам тасвир намуд. Муҳтарам Амиршо Миралиев ба дили пажмурдаю ноумедгаштаи ӯ боз мадору хурсандӣ оварда. Ҳикояти зиндагии талхашро шунида, ҳамон рӯзҳои аввали ба вазифаи раиси вилоят омадан, ба аёдаташ, ба ноҳияи Ҷилликӯл (ҳоло Дӯстӣ) рафтааст. Як ҳолу аҳволе, ӯро сарпаноҳе ҳам набуда, зиндагии муфлисона доштаанд ӯ ва падари бемораш. Барояш хона сохтанд, кулбааш таҷҳизонида шуда, ашёю ускунаҳои нави рӯзгор оварданд. Китобаш низ чоп шуд. Раис ӯро боз гоҳ-гоҳе хабар мегирифт, бо дасти холӣ не.
Шунидам боз як меҳрубонии ӯро. Солҳои нооромии водии Вахш, ҷангу ҷидолҳо. Бисёриҳо гуреза шуда буданд, ба кишварҳои ҳамсоя мерафтанд. Вале Ватан намеёфтанд, муфлису бечора буданд. Яки онҳо бо аҳли оила ба Ҷумҳурии Ӯзбекистон рафта буд. Дар Косонсой 13 сол аробакашӣ кард, хору забун буд. Рӯ ба роҳи Ватан шуд, худаш танҳо. Бо умеде, ки боз ҷою манзилашро ёфта, аҳли оилаашро ҳам меорад. Назди раиси вилоят Амиршо Миралиев даромад. Раис бо меҳрубонӣ пазироӣ намуд. Ӯро «биё, ба Ватан, биё», гуфт, соҳиби хонаҳои пешинааш шуда, аҳли оилаашро ҳам овард. Баъд чун шунид, ки Амиршо Миралиев аз вазифаи раисии вилоят меравад, дар қатори ҳазорҳо, ки аз ин хабар хиҷил шуда буданд, дар чашмонаш қатраҳои ашк чарх зад.
Дӯстии ману Амиршо аз солҳои ҷавонӣ реша гирифта, сабзида, то ба ин рӯзҳои баландсолиамон омада. Синни Амиршои азиз ба 70 расида. Солҳо зуд мегузаштаю кас нафаҳмида мемонда. Чӣ солҳое буданд, солҳои рафта барои Амиршо? Хушию хурсандӣ, айшу нӯш, баландмартабагию яъсу ноумедиҳо ҳам. Бародари мо ҳанӯз ҳамон Амиршо, ки дӯстонро бо лабони пурханда, дидори пурмеҳр пешвоз мегирифт, боз ҳамон Амиршои ҷавону дили саршор аз орзуҳо. То бод чунин бодо!
Кароматуллоҳи МИРЗО,
Нависандаи халқии Тоҷикистон
