Чанде қабл Паёми навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод гардид, ки дар он раванди рушди иқтисодию иҷтимоии кишвар дар зарфи соли равон ҳаматарафа таҳлил карда шуда, доир ба се рӯйдоди муҳими сол (аз тарафи Созмони Милали Муттаҳид дастгирӣ ёфтани пешниҳоди чоруми Тоҷикистон вобаста ба барномаи об барои солҳои 2018-2028, ба истифода дода шудани агрегати якуми «НБО-и Роғун» ва барқароршавии муносибатҳои дӯстонаю иқтисодии Ӯзбекистону Тоҷикистон) ва самтҳои асосии сиёсати дохилию хориҷии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2019 муфассал ахборот дода шуд.
Паёми имсолаи Сарвари давлат дар «Кохи Сомон»-и бӯстонсарои шаҳрии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо иштироки аъзои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, роҳбарони вазорату идораҳои ҷумҳуриявӣ, намояндагони корпусҳои дипломатӣ, доираи васеи олимону коршиносон ва мутахассисони варзидаи соҳаҳои гуногуни кишвар ироа гардида, Пешвои миллат бо як меҳру муҳаббати хоса аз корҳои бузурги созандагию ободкории дар саросари кишвар ба истиқболи ҷашни 30-солагии Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон оғозгардида ҳарф мезаданд ва ба кулли соҳибкорону дигар сокинони мамлакат, ки дар ин бобат саҳми арзандаи хешро гузошта истодаанд, изҳори сипос намуданд.
Дигар ҷиҳати фарқкунандаи Паёми мазкур аз паёмҳои қаблии Пешвои миллат дар он буд, ки Сарвари кишварамон дар ин Паёми хеш аз пурра амалигардонии ду ҳадафи стратегии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон – аз бунбасти коммуникатсионӣ раҳоӣ додани ҷумҳурӣ ва ба даст овардани истиқлолияти энергетикии мамлакат хабар дода, бобати қабули ҳадафи чоруми стратегӣ – «Саноатикунонии кишвар» пешниҳоди хешро манзур карданд.
Иқдоми мазкури Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон хеле бамаврид ва саривақтӣ буда, ҷиҳати аз давлати аграрӣ-индустриалӣ ба мамлакати индустриалӣ-аграрӣ табдил додани кишвари мо мақоми бузургро бозида метавонад.
Роҳбари давлатамон хеле дуруст таъкид карданд, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон солҳои тӯлонӣ танҳо бо содироти ашёи хом (алалхусус, пахта) машғул шуда, дар муносибатҳои иқтисодии хориҷӣ таносуби воридоту содиротиаш манфӣ мебошад ва ин омилҳо, бешубҳа, ғанигардонии заминаҳои андозбандии буҷети давлатиро коҳиш дода, ҷиҳати ҳалли бисёр муаммоҳои мавҷудаи иқтисодию иҷтимоии мамлакат таъсири худро мерасонад.
Бо мақсади ҳарчи тезтар ноил шудан ба ин ҳадафҳои ба рушди иқтисодии кишвар нигаронидашуда, ҳангоми қироати Паём, Сарвари давлат зарурияти дастгирии доимию ҳаматарафаи соҳибкоронро таъкид намуда, бобати дар тӯли ду соли оянда (солҳои 2019-2020) аз тамоми намуди санҷишҳо ба пуррагӣ озод намудани ҳамаи корхонаҳои истеҳсолӣ, ҳангоми ворид намудани ашёи хом барои коркарди субъектҳои истеҳсолӣ, аз андози арзиши иловашуда ва боҷҳои давлатӣ озод намудани соҳибкорон дастур дода, қайд карданд, ки то соли 2030 ҳиссаи саноат дар маҷмуи маҳсулоти дохилӣ бояд на кам аз 22 фоизро ташкил диҳад, зеро амалигардонии ин тадбирҳо баҳри ҳалли бисёр муаммоҳои иҷтимоӣ шароити мусоидро фароҳам меоварад.
Чуноне ки Сарвари давлат ҳамеша таъкид мекунанд, рушди соҳибкорӣ ва бунёди субъектҳои истеҳсолию тиҷоратии хурду бузург боиси таъсисдиҳии ҷойҳои иловагии корӣ гардида, мардуми кишварамон бо шуғли меҳнат дар ин коргоҳҳо барои худу аҳли хонаводаашон зиндагии шоистаро таъмин карда метавонанд.
Беҳуда нест, ки Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон мунтазам ба масъалаҳои касбомӯзии ҷавонон, баланд бардоштани сатҳи донишу тарбияи ахлоқию хештаншиносии онҳо эътибори махсус дода меоянд ва ҳангоми ироаи Паёми имсола низ дар ин самтҳо хеле дастуру супоришҳои судманд дода шуд.
Ҳақ бар ҷониби Сарвари давлатамон аст, ки диққати аҳли ҷомеаро ба масъалаи баланд бардоштани сатҳу сифати таълим, дараҷаи саводнокии миллат, омӯзиши фанҳои дақиқ, омода кардани кадрҳои баландихтисос ва ба талаботи байналмилалӣ ҷавобгӯ намудани дониши мутахассисони ҷавон ҷалб намуда, ба сохторҳои идоракунии соҳаи маориф ва илм ҷиҳати фавран бартарафкунии камбудию норасоиҳои дар ин самтҳо мавҷуда дастуру супоришҳои қатъӣ доданд.
Тибқи маълумоти чанде қабл дар шабакаҳои иҷтимоӣ нашргардида, дар даромадгоҳи яке аз донишкадаҳои Африқои Ҷанубӣ бо мазмуни зайл лавҳае овехта шудааст: «Барои аз байн бурдани халқу миллатҳо бомбаи атомӣ ё худ, ракетаҳои байниминтақавӣ зарур нест. Танҳо паст кардани сатҳу сифати дониш ва иҷозат додани фиребдиҳӣ аз тарафи хонандагон дар имтиҳонот, барои ин кор кифоягӣ хоҳад кард!». Яъне, беморонро табиби бесавод мекушад, муҳандиси бесавод сабабгори ба садама дучор шудани биною иншооти азим мешавад, пулу сарватҳоро иқтисоддонҳою муҳосибони камсавод бесамар харҷ мекунанд, ҳуқуқшиносу судяи бесавод боиси беадолатиҳо дар ҷомеа мегарданд, аҳли уламои саводи динии кофӣ надошта ба тафриқаандозӣ дар байни мардум машғул мешаванд, корманди бесалоҳияти ҳокимияти давлатӣ ба қонуншиканиҳои бесобиқа ва сарсонкуниҳои мардум роҳ медиҳад ва дар маҷмуъ, бенизомӣ дар соҳаи илму маориф боиси шикасти давлатдорӣ хоҳад шуд.
Аз ин лиҳоз, якояки моро зарур аст, ки нуктаҳои дар ин бобат зикргардидаи Паёми Пешвои миллатро сармашқи кори худ карда, аввалан ба масъалаи куллан беҳтар намудани сатҳу сифати донишомӯзии фарзандону пайвандонамон эътибори махсус диҳем, зеро амалигардонии ҳамаи тадбирҳои рушди бонизоми ояндаи кишвар ба дараҷаи саводнокии сокинони мамлакат, тарбияи мутахассисони ба талаботҳои байналмилалӣ ҷавобгӯ ва кадрҳои баландихтисос вобастагии бевосита дорад.
Супориши Сарвари давлат ба роҳбарияти Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар мақомоти дахлдор оид ба андешидани тадбирҳои иловагӣ ҷиҳати омӯзиши забонҳои хориҷӣ (алалхусус, русию англисӣ) ва такмилдиҳии сатҳи дониши соҳибкорон низ хеле саривақтию муҳим буда, дар шароити кунунӣ танҳо кадрҳои донишманду забондон ва соҳибкорони варзида метавонанд давлати моро дар арсаи ҷаҳонӣ муаррифӣ кунанд.
Дар Паёми Президент таъкид гардидааст, ки дар асоси таъмини рушди босуботи иқтисоди кишвар ва бо мақсади ҳарчи тезтар ноил шудан ба зиндагии шоистаи сокинони мамлакат, ҳар сол музди меҳнати кормандони соҳаҳои буҷетӣ ва нафақаю стипендияҳо на кам аз 10 фоиз боло бардошта шавад.
Ҳангоми ироаи Паём Сарвари давлат диққати масъулини дахлдорро ба муътадил нигоҳ доштани нишондиҳандаҳои макроиқтисодӣ, беҳсозии фазои сармоягузорӣ, зарурияти такмил додани низоми молияву бонкӣ, шаффофияти таҳия ва иҷрои буҷети давлатӣ, тақвиятбахшии тадбирҳо вобаста ба муаррифии маҳсулоти содиротӣ дар хориҷи кишвар ва дигар самтҳои идоракунии иқтисодию иҷтимоии мамлакат ҷалб намуда, таъкид доштанд, ки кулли хизматчиёни давлатӣ вазифадоранд баҳри иҷрои ин ҳадафҳо пешсафу намунаи ибрат бошанд.
Ҳамчун шахси қариб 40 соли фаъолияти хешро дар вазифаҳои масъулу роҳбарикунандаи мақомоти молияву бонкдорӣ гузаронида, хуб медонам, ки кормандони соҳҳаҳои моливу бонкдории кишвар новобаста аз таъсири омилҳои ҷаҳонишавӣ ва буҳронҳои молиявию иқтисодӣ рисолати касбии худро баҳри сайқалдиҳии фишангҳои молиявию қарздиҳӣ, таъмин намудани устувории молияи давлатӣ, бобати рушди бонизоми иқтисодиёти кишвар ва ҳалли муаммоҳои иҷтимоӣ, самаранок истифодабарии захираҳои молиявии мавҷуда дар сатҳи зарурӣ иҷро карда истодаанд.
Ҷиҳати ҳарчи тезтар амалигардонии талаботҳои дар Паём зикргадида доир ба беҳтаркунии нишондиҳандаҳои макроиқтисодӣ, таъмини шаффофияти раванди иҷрои буҷети давлатию низоми фаъолияти бонкӣ баъзе андешаҳою пешниҳодҳои худро баён карданиам.
Ҳамагон хуб медонем, ки ташкилотҳои байналмилалии молиявӣ мавриди мониторинги раванди ислоҳоти иқтисодӣ бештар ба масъалаҳои сиёсати молиявию буҷет ва низоми бонкӣ таваҷҷуҳ зоҳир намуда, шаффофияти раванди таҳияву иҷрои буҷетҳоро талаб мекунанд. Аз ин лиҳоз, хуб мешуд агар дар сайтҳои электронии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти минтақавии он ахбороти муфассал доир ба раванди таҳияву иҷрои буҷет, заминаҳои андозбандию самтҳои асосии хароҷотҳои буҷетҳои умумидавлатию маҳаллӣ нашр гардида, муаммоҳои дар ин самтҳо мавҷуда баён гардад. Ҳамчунин, вобаста ба қабули таклифу пешниҳодҳои мардум нисбати ташаккули қисми даромад ва хароҷотҳои буҷети давлатӣ, роҳҳои дарёфти захираҳои иловагии ғанигардонии даромадҳо ва истифодаи оқилонаи маблағҳои буҷетӣ ташкил додани нуқтаи телефони озоди «Таклифу пешниҳодҳо оид ба таҳия ва иҷрои буҷет» манфиатовар хоҳад буд.
Бо чунин услуби корбарӣ, мо метавонем ба раванди таҳияи лоиҳаи буҷетҳои умумиҷумҳуриявию маҳаллӣ ҷомеаи шаҳрвандиро бештар ҷалб намуда, таклифу пешниҳодҳои муфидро нисбати маъмурикунонии андозҳо, самаранок истифодабарии захираҳои молиявии буҷети давлатӣ дар ҳалли муаммоҳои аввалиндараҷаи иҷтимоию рушди иқтисодии кишвар аз сокинони минтақаҳои гуногуни мамлакат дастрас намоем.
Яке аз роҳҳои пурзӯр намудани назорати давлатӣ ба воридоти пурраи андозҳо аз субъектҳои тиҷоратию хизматрасонӣ – ин васеъ ҷорӣ намудани низоми пардохтҳои ғайринақдӣ дар ҳамаи муносибатҳои хариду фурӯши мол ва кору хизматрасониҳо ба ҳисоб рафта, дар ин самтҳо солҳои охир аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон як қатор қарорҳо ва санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба тасвиб расидааст. Дар амалигардонии ин тадбирҳо фаъолияти якҷояи сохторҳои бонкдорӣ, мақомоти молияву андоз зарур буда, мушоҳидаҳо нишон медиҳанд, ки сатҳи корҳои дар ин самтҳо амалишуда ҳоло нокифоя мебошад ва дар бисёр манотиқи кишвар пардохтҳои ғайринақдӣ бо истифодаи кортҳои электронии бонкӣ айни ҳол хеле маблағҳои ночизро ташкил медиҳанд. Муҳлати омодасозии мутамаркази кортҳои бонкӣ барои мизоҷон аз тарафи баъзе бонкҳои ваколатдор хеле кашол меёбад, ки он боиси сари вақт нагирифтани музди меҳнат, нафақаю идрорпулиҳо (стипендияҳо) шуда метавонад. Аз ин лиҳоз, хуб мебуд ваколати ба мизоҷон тайёр карда додани кортҳои миллии бонкӣ ба уҳдаи шуъбаҳои минтақавии бонк низ вогузор карда шавад, ки ин муҳлати омодасозии кортҳоро хеле кам карда, сатҳу сифати хизматрасонии бонкиро беҳтар хоҳад намуд.
Сарвари давлат дар Паёми имсолаи хеш ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба масъалаи зарурияти истифодаи оқилонаю самараноки захираҳои энергетикии кишвар (алалхусус, пас аз зина ба зина ба истифодабарӣ додани агрегатҳои НБО-и «Роғун») эътибори махсус дода, изҳори боварӣ намуданд, ки имкониятҳои дар ин самтҳо ба даст овардашуда боиси тақвиятбахшии таъсисдиҳию бунёди коргоҳҳои хурду бузурги истеҳсолӣ ва дигар иншооти хизматрасонӣ дар тамоми манотиқи кишвар хоҳад шуд ва ин омилҳо, дар навбати худ, сафи муҳоҷирони меҳнатиро аз ҳисоби сокинони давлатамон ба хориҷи мамлакат дар солҳои оянда куллан коҳиш хоҳад дод.
Бо мақсади тақвият бахшидан ба корҳои ободонию созандагӣ дар саросари мамлакат, ба касбу ҳунарҳои аҷдодӣ ҷалб намудани сафи бештари сокинон ва рушди сайёҳӣ, тибқи пешниҳоди Роҳбари давлат солҳои 2019-2021 «Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ» эълон карда шуд, ки ин иқдом низ шоёни дастгирист ва идомаи мантиқии ҳадафҳои бесобиқаи созандагию ободкории Пешвои миллатамон Эмомалӣ Раҳмон мебошад.
Дар идомаи Паёми хеш, Пешвои муаззами миллат аз иқдомҳои ватанпарастонаи ҷавонон, боло бардоштани мавқеи зан дар ҷомеа дастгирӣ намуда, ҷиҳати тарбияи ахлоқию хештаншиносии насли наврас, ҷилавгирӣ намудан аз таъсири бади омилҳои ҷаҳонишавӣ ва тағйирёбии иқлим, зарурияти истифодаи сарфакоронаи захираҳои обу замин вобаста ба афзоиши мунтазами аҳолии сайёра (аз ҷумла, Тоҷикистон) дастуру супоришҳои худро дода, изҳор доштанд, ки ҳамагуна мушкилотро мо метавонем танҳо дар муттаҳидӣ ва ваҳдати пойдори миллӣ паси сар намоем. Дар ин бора сухан ронда, Пешвои миллат бори дигар ба раванди барқарор гардидани муносибатҳои неки ҳамсоягии ду кишвари ба ҳам дӯсти Ӯзбекистону Тоҷикистон, ки боиси рушди иқтисодию иҷтимоии ин мамлакатҳо хоҳад гардид, баҳои баланд дода, таъкид доштанд, ки чунин тарзи муносибатҳои некхоҳонаи иқтисодӣ ва равобити дӯстона бо ҳамаи дигар давлатҳои дуру наздик маҳаки асосии сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2019 ва солҳои оянда хоҳад буд.
Дар маҷмӯъ, қайд кардани онро бамаврид меҳисобам, ки Паёми имсолаи Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дастури созандагию бунёдкорӣ ба кулли сокинони мамлакат маҳсуб ёфта, амалигардонии саривақтии тадбирҳои он ба рушди босуботи иқтисодию иҷтимоии давлати тоҷикон ва иҷрои ҳарчи тезтари ҳадафи олии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон – ноил шудан ба таъмини зиндагии шоистаи ҳар як сокини кишвар мусоидат хоҳад намуд.
Карамулло ОДИЛОВ,
собиқадори хизмати давлатӣ, Корманди шоистаи Тоҷикистон, Аълочии молияи Иттиҳоди Шӯравӣ ва Ҷумҳурии Тоҷикистон, узви ИЖТ
