Кумитаи Созмони Милали Муттаҳид, ки бар зидди терроризм мубориза мебарад, мегӯяд, гурӯҳи ДИИШ, ки хавфаш дар Афғонистон фаъолтар шудааст, хатараш дар Осиёи Марказӣ зиёдтар мешавад.
Дар гузориши ҳафтуми дабири кулли Созмони Милали Муттаҳид дар мавриди хатари ДИИШ ба амният ва суботи ҷаҳон, ки чанде пеш нашр шуд, омадааст, ки “бо вуҷуди муқобилаи нерӯҳои афғон, эътилофи байналмилалӣ ва Толибон бо гурӯҳи ДИИШ, ин созмон ба талошҳояш барои густариши ҳузур дар Афғонистон идома дод. Айни замон нерӯҳои асосии ин гуруҳ дар вилояти шарқии Кунар ва Нангарҳор ҷойгир шудаанд ва дар вилояти Ҷузҷону дигар вилоятҳои шимолии кишвар ҳузур доранд”.
Барои Тоҷикистон, ки зиёда аз 1000 нафар шаҳрвандонаш дар ҷангҳои Сурияву Ироқ ширкат мекунанд, ин хатар то кадом андоза ҷиддӣ буда метавонад? Ин дар ҳолест, ки чанде қабл ҳамла ба сайёҳони хориҷиро дар Тоҷикистон гурӯҳи тундрави ДИИШ ба ӯҳда гирифта буд.
Коршиносони хатари ин гурӯҳ ба Осиёи Марказиро ҷиддӣ арзёбӣ мекунанд. Онҳо мегӯянд, ки ин ҳолат метавонад, ки вазъи субот дар Осиёи Марказӣ ва Тоҷикистонро низ зери суол қарор диҳад.
Ба гуфтаи Нуриддин Қаршибоев, раиси Анҷумани миллии расонаҳои мустақили Тоҷикистон (НАНСМИТ) тибқи маълумотҳои ғайрирасмӣ, айни замон дар Афғонистон 10 ҳазор нафар ҷангиёни ДИИШ қарор доранд, ки ин боиси нигаронӣ аст ва онҳо метавонанд вазъи суботро дар Осиёи Марказӣ ва Тоҷикистон ноором гардонанд. Ӯ мегӯяд, ки “дар Афғонистон беш аз 22 ҳаракатҳои зидди ҳам амал мекунанд, ки фаъолияти аксарияти онҳо дар Осиёи Марказӣ ва дар Тоҷикистон мамнӯъ эълон шудааст ва онҳо барои ситонидани қасос барои ин амали роҳбарияти кишварҳои Осиёи Марказӣ метавонанд вазъро дар якҷоягӣ бо ДИИШ ноором гардонанд”.
Дар ҳамин ҳол мақомоти тоҷик аз ҷомеаи байналмилалӣ хостори маҳви гурӯҳи тундрави ДИИШ дар Афғонистон шудааст. Ин амал бесабаб нест, чун Тоҷикистонкишварест, ки дар он шурӯъ аз солҳои 2012-2013 инҷониб гаравиши ҷавонон ба ҳизбу ҳаракатҳои гуногун афзоиш ёфтааства яқин аст.
Ба ақидаи коршиноси масоили динӣ, Саидаҳмад Қаландаров шавқи ДИИШ ба Осиёи Марказӣ ва махсусан ба Тоҷикистон нав набуда, ин гурӯҳ аз аввали шакл гирифтан ва ба низом даровардани сафи ҷонибдоронаш дар Шарқи наздик аз усулҳо хосаи таблиғ истифода мебарад.
Тибқи гуфтаи муаллифони гузориши СММ хатари дигаре, ки гурӯҳи тундрави ДИИШ барои кишварҳои минтақа эҷод мекунад, ин аст, ки ҷангҷӯён Афғонистонро ба ҳайси майдони тарҳрезии ҳамлаҳо истифода баранд. Коршиноси тоҷик, Саидаҳмад Қаландаров мегӯяд, дар шимол гирд омадани қувваҳои ДИИШ махсусан барои Тоҷикистон таҳдиди ҷиддиро пеш меорад, чун Тоҷикистон дар хатти аввали марз бо Афғонистон ҷой дорад. Ӯ мегӯяд, ки “воқеан як таҳдиди ҷиддӣ барои Осиёи Марказӣ, хусусан барои Тоҷикистон ҷо дорад. Чаро махсусан Тоҷикистон? Зеро мо дар хатти аввали марз бо Афғонистон қарор дорем. Аз ин сабаб, эҳтимолияти тавсеаҳо ва фитнаҳо барангехтан дар марз, ки ба воситаи гумоштаҳову зархаридҳо дар қаламрави ҳама ҷумҳуриҳои Осиёи Марказӣ ва махсусан Тоҷикистон аз эҳтимол берун нест”.
Саъдӣ Ворисов, коршиноси дигари тоҷик мегӯяд, нигарониҳо ва таҳдидҳо ба амнияти минтақа аз тарафи гурӯҳҳои пархошгаре чун ДИИШ ҷой доранд. Вале ба ақидаи ӯ, ДИИШ барои пайдо кардани мавқеъ дар Афғонистон бештар аз пропаганда истифода бурадаст. “Ӯ мегӯяд, ки “ин маънои онро дорад, ки ДИИШ тамоми дастовардҳояшро ба ҳамин восита ба даст овардааст. Яъне, ин гурӯҳи террористӣ натавонистааст, ки минтақаҳои барои ду ҷониб заруриро зери тасарруф дарорад”.
Вале суоли матраҳ ин аст, ки дар Тоҷикистон хатари гурӯҳи “Толибон” зиёд аст ё аз ДИИШ?
Нуриддин Қаршибоев, раиси НАНАСМИТ мегӯяд, дар вақти ҳукумронии “Толибон” ба сарҳади Тоҷикистон ҳуҷумҳо сурат нагирифта буданд ва бештари ҳодисаҳое, ки дар сарҳади Афғонистону Тоҷикистон рух медиҳад, ба қочоқи маводи мухаддир марбут аст. Ба гуфтаи ӯ, қочоқи маводи мухаддир, ки яке аз сарчашмаҳои маблағгузории ҳам “Толибон” ва ҳам ДИИШ ба шумор меравад, метавонад ба Осиёи Марказӣ ва Тоҷикистон мушкилии зиёд эҷод кунад.
Коршиноси дигари тоҷик, Саидаҳмад Қаландаров мегӯяд, бартарияти “Толибон” аз ДИИШ дар ин аст, ки онҳо дар сари мизи музокира менишинанд, вале ДИИШ чунин корро боре ҳам анҷом надодааст. Ба ақидаи ӯ хавфи ДИИШ аз “Толибон” дида бештар аст. Ба назари ӯ “”аслан Толибон” чанд гурӯҳанд. Аммо аз замони ба майдони фитнаву исён ва ошӯб ворид шудани ДИИШ ҳеҷ надидем, ки дар сари мизи музокира нишаста бошанд. Бинобар ин, хавфи ДИИШ аз онҳо бештар аст”.
Бояд гуфт, ки давлатҳои Осиёи Марказӣ солҳост, ки баҳри мубориза бо терроризм дар минқа талош мекунанд, вале ин падида то ҳол ҳалли худро наёфтааст. Чанде қабл вазирони корҳои хориҷии панҷ кишвари Осиёи Марказӣ ба мувофиқа расиданд, ки ҳамкориҳоро барои мубориза бо терроризм ва ифротгароии динӣ тақвият диҳанд.
Вазирони Тоҷикистону Ӯзбекистон, Қирғизистону Қазоқистон ва муовини вазири корҳои хориҷии Туркманистон рӯзи 21-уми июли соли равон дар Қирғизистон мулоқот карданд. Тарафҳо зикр карданд, ки ҳамкорӣ дар роҳи мубориза бо терроризми байналмилалӣ, ифротгароӣ, қочоқи маводи мухаддир, ҷиноятҳои созмонёфта дар чаҳорчӯби созмонҳои байналмилалӣ ва минтақавӣ афзоиш дода шавад.
Ин гуфтаҳо дар ҳолест, ки тибқи иттилои Вазорати корҳои хориҷа беш аз 1000 шаҳрванди кишвар ба Ироқу Сурия рафта, ба сафи гурӯҳҳои гуногуни ифротиву террористӣ, ба мисли ДИИШ пайвастаанд. Аз ин миқдор 70 нафарашон ба кишвар баргаштаанд.
Фарзонаи Умаралӣ
Ин гузориш дар ҳамдастӣ бо Намояндагии Институти инъикоси ҷанг ва сулҳ (IWPR) дар Тоҷикистон, дар доираи лоиҳаи «Тавонмандсозииҷомеа ба хотири мубориза бо ифротгароӣ дар Тоҷикистон» омода шудааст.
