Танзими анъана ва ҷашну маросимҳо омили рушди буҷаи хонавода аст
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» яке аз қонунҳои муҳими давраи Истиқлолияти давлатист, ки барои танзими муносибатҳои иҷтимоӣ дар самти маросими миллию мардумӣ ва динию мазҳабӣ роҳандозӣ гардидааст. Ин Қонун ҳар гуна тақлидкорӣ ва зиёдаравиро боздошта, роҳро барои расидан ба марҳилаи исрофкорӣ ва риояи меъёрҳои ахлоқию иҷтимоӣ ҳамвор месозад.
Қонуни мазкур, ки бо мақсади ҳифзу гиромидошти арзишҳои фарҳангии бумӣ ва дар айни замон ба талаботи замон ҷавобгӯ сохтани урфу одат, анъанаҳои миллӣ ва динии мо ба тасвиб расидааст, дар ин марҳилаи таърихӣ ба тағйиру иловаҳо ниёз дошта, бар асоси таклифу пешниҳодоти мардум бознигарӣ мешавад. Сарчашмаи асосии Қонун Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аст, ки дар боби якум ва моддаи яки он омадааст: «Тоҷикистон давлати иҷтимоӣ буда, барои ҳар як инсон шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаро фароҳам меорад». Дар асоси ин моддаи Конститутсия ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» қабул гардида, аз ба тасвиб расидани он даҳ сол пур шуд.
Мусаллам аст, ки дар раванди ҷаҳонишавӣ ва бархӯрди тамаддунҳо таҳоҷуму таъсири фарҳангҳои бегона ба суннату анъаноти миллӣ ва тамаддуни тоҷикӣ аз мушкилоти доғи рӯз маҳсуб меёбад ва ин нукта дар суҳбату суханрониҳои Сарвари давлат ҳамеша бо ҷиддият садо медиҳад. Дар чанд соли ахир баъзе аз унсурҳои фарҳангҳои бегона ба фарҳанги миллии мо ворид шуда, заминаи ифротгароӣ ва тундгароиро дар муҳити иҷтимоӣ ба вуҷуд меоварад, ки ин раванди хатарзо минбаъд боиси доман паҳн кардани зиддияту ихтилофоти гуногун дар ҷомеаи тоҷик мегардад. Ин зиддиятҳо омили асосии носуботӣ ва эҷоди хатарҳо дар ҷомеаи тоҷик ба шумор мераванд. Ин навъи хатару ихтилофот кайҳост дар ҷомеа ва суннатҳои миллии мо бархӯрдҳои иҷтимоиро ба вуҷуд овардааст ва заминаи ҳама гуна муколима ва гуфтугӯҳои фарҳангиро аз миён мебарад. Яъне, ҷаҳонишавӣ, ки бар асоси усули чандфарҳангӣ ва гуногуннавъии тамаддунӣ бунёд ёфтааст, таҳамулпазирӣ ва бардоштҳои иҷтимоиро, ки дар фарҳанги мутамаддини ҷаҳонӣ роиҷанд, тадриҷан аз байн мебарад. Бо таваҷҷуҳ ба ин, Қонуни танзими анъана ва ҷашну маросимҳо имконият фароҳам меоварад, ки гуфтугӯи фарҳангҳо ва мубодилаи тамаддунҳои пешрафта дар ҷомеаи тоҷик ҷойгоҳ ва равнақ пайдо кунад.
Муҳимтарин ҳадаф дар Қонуни мазкур сарфакорӣ ва хароҷоти оқилонаи захираҳои пуливу молии хонаводаҳои тоҷик аст. Хонавода яке аз ячейкаҳои муҳими давлат ба ҳисоб меравад, ки дар таърихи гузаштаи мо ташаккул ёфтааст ва ҳамеша ҳамчун як мактаби иҷтимоӣ дар таълиму тарбияи насли наврас ва ҷавон ҷойгоҳи хос дорад. Таҷрибаҳои сарфаю сариштакорӣ дар муҳитҳои хонаводагӣ дар ниҳоят, заминаи рушду такомули ҷомеаи тоҷикро таъмин менамояд. Ҳар қадар захираҳои моливу пулӣ дар хонавода ҳадафмандона барои некуаҳволии афроди он масраф шаванд, ҳамон қадар сатҳи мушкилоти иҷтимоӣ ва иқтисодӣ коҳиш меёбад ва барои рушди ҷомеа заминаи мусоид фароҳам меояд. Агар ҳамаи захираҳои пуливу молии мавҷударо барои беҳдошти сатҳи зиндагии аъзои хонавода сарф кунем, ҳазорон мушкилоти сунъӣ, ки буҷаи хонаводаро ба сифр баробар мекунад, худ аз худ рафъ мегардад. Имрӯз, агар мо барои рушду такомули фарзандони худ сармоягузорӣ кунем, фарзандони худро омӯзишу парвариши дуруст диҳем, онҳоро ба самти дарёфти касбу ихтисосҳои гуногун раҳнамун созем ва билохира бо пешрафтатарин дастовардҳои иттилоотӣ, техникиву технологӣ ошно намоем, минбаъд имконоти насли наврас ва ҷавони мо як бар даҳ меафзояд ва сариштакорӣ меъёри зиндагии мардумӣ қарор гирифта, хароҷоти зиёдатӣ ба унвони хатари буҷаи хонаводагӣ ва дар маҷмуъ, хавфи муҳосиботи иҷтимоӣ шинохта мешавад.
Паҳлуи дигари ин масъала заминаи худтакмилдиҳии шахсияти ҳар як аъзои хонаводаро фароҳам меоварад ва онҳоро аз ахлоқи дастнигарӣ наҷот медиҳад. Барои фаҳмонидани ин нукта мо метавонем чунин мисолеро матраҳ кунем: вақте ки барои ҳар фарзанд суратҳисобҳои бонкии алоҳида дар бонкҳо кушода мешавад, онҳо дар тӯли зиндагии худ ҳазинаи махсусеро ҷамъоварӣ мекунанд ва ин ҳазина метавонад дар фаъолияти минбаъдаи онҳо таъсир гузорад. Замоне ки ба камолот мерасад ва соҳиби касб мешавад, ё ин ки дар донишгоҳҳо таҳсили худро ба роҳ мемонад, аз ин захираи бонкии худ самаранок истифода карда, дастнигар ва муҳтоҷи касе намешавад. Ва ин захираи молиявӣ-пулӣ, аз як тараф, ба ӯ кумак мекунад, ки озодиву истиқлолияти шахсии худашро ҳифз кунаду интихоби солим дошта бошад ва, аз тарафи дигар, сарфакориро омӯхта, дар зиндагии шахсиаш мавриди истифода қарор медиҳад. Зиёда аз ин, аз назари молиявӣ худкифо будани шахсият, қабл аз ҳама, ба сарфакорӣ ва масрафпарҳезии фард бастагӣ дорад. Ин гуна фард аз ҳар гуна бадахлоқиву ҷиноят барои ба даст овардани пул даст мекашад ва мустақилияти иқтисодӣ ва молиявии худро ҳамеша ҳифз мекунад. Албатта, дар инҷо тарбияти истифодаи пул бисёр муҳим аст, ки агар аз ин тарбият бархӯрдор набошад, метавонад натиҷаи баръакс ба бор оварад.
Воқеан, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» тайи даҳ соли ахир тавонист дар ташаккул ёфтани руҳияи сарфакорӣ ва сариштакорӣ дар умури иҷтимоӣ ва иҷрои ҷашну маросимоти миллӣ-мардумӣ ва динӣ-мазҳабӣ нақши боризе адо намояд ва ҷомеаро ба марҳилаи сифатан нави муносиботи иҷтимоӣ раҳнамун созад. Илова бар ин, шароити муосири муносибатҳои иҷтимоӣ дар самти иҷрои маросимоти миллию динӣ тақозо мекунад, ки ба Қонуни мазкур тағйироту иловаҳо ворид гардад. Ин аст, ки давлат ва Ҳукумати ҷумҳурӣ барои ворид намудани тағйироту иловаҳо ба Қонуни танзими анъана ва ҷашну маросим дар маҳзари мардум табодули афкор доир намуд ва тӯли чанд моҳ аз тариқи васоити ахбори омма, махсусан телевизиону радио, расонаҳои расмию мустақил ва матбуоти даврӣ масоили гуногун ва баҳсбарангези марбута мавриди радду бадали ҷомеа қарор гирифт. Намояндагони табақа ва ниҳодҳои гуногуни иҷтимоӣ фикру мулоҳизоти худро дар робита бо масъалаи танзими ҷашну маросимҳо ироа дошта, дар ин замина тасмимоти ниҳойӣ дар сатҳи қонунгузории миллӣ гирифта хоҳад шуд. Дар тағйиру иловаҳо ба тасвиб расидани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» тақозои замон ва зиндагӣ аст. Қонуни мазкур барои рушди иҷтимоию иқтисодӣ ва фарҳангии кишвар заминаи мустаҳкам фароҳам меоварад. Агар имрӯз мо тариқи сарфаҷӯйиву сарфакорӣ дар бонкҳо захираҳои пулии худро зиёд ҷамоварӣ намоем ва дар асоси ин маблағҳо ташкилоту муасиссаҳои саҳҳомӣ ва корхонаҳои хурдро вобаста ба талаботи мавриди ниёзи мардум таъсис диҳем, заминаи асосии худкифоии иқтисодиро дар ҷомеа метавонем ба вуҷуд оварем. Таҷрибаҳои пешрафтаи ҷаҳонӣ нишон медиҳанд, ки дигар корхонаҳои бузург наметавонанд иқтидори иқтисоди миллии ҳар кишварро таъмин кунанд, аз ин сабаб, танҳо таъсиси корхонаҳои хурду миёнаи саноатӣ заминаи асосии рушди ҳар кишвар мебошад, ки мисоли зиндаи он Ҷумҳурии Халқии Хитой мебошад.
Ба сухани дигар, мо тавассути риояи Қонуни танзими анъана ва ҷашну маросим ва дар ин замина, сарфа кардани буҷаи хонавода на танҳо дар ғанӣ гардонидани сармоя ва солим сохтани муҳити молиявии хонавода, балки дар рушди иқтисоди кишвар низ саҳми муносиб гузошта метавонем.
Ниёзӣ Ёрмаҳмад БОБО,
директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АИ ҶТ
