(Динамикаи рушди иқтисодиёти Озарбойҷон аз оғози соли 2017 то моҳи октябр)
Татбиқи лоиҳаҳои ҷаҳонии назаррас дар соҳаҳои гуногун, аз ҷумла энергетика, мавқеи Озарбойҷонро дар ҳамкории минтақавӣ ва байналмилалӣ мустаҳкам мекунад. Интиқоли гази Озарбойҷон ба бозорҳои Аврупо тавассути “Долони ҷанубии газ” бо ташаббуси Ҷумҳурии Озарбойҷон ба таҳкими амнияти энергетикии Аврупо саҳми назаррас хоҳад гузошт.
Дар доираи ин лоиҳа 87% таҳияи конденсати гази “Шахдениз-2”, 72% корҳои васеъ намудани лӯлаи гази Қафқози Ҷанубӣ, 60% корҳои сохтмони лӯлаи Трансанатолии газ (TANAP) ва 30% корҳо оид ба сохтмони лӯлаи Транс-Адриё (ламс) ба анҷом расонида шуданд. Бояд қайд кард, ки “Шахдениз” яке аз бузургтарин майдонҳои гази дунё бо захираи 1,2 триллион метри мукааб аст.
30-юми октябри соли ҷорӣ сохтмони роҳи оҳани “Баку-Тбилиси-Карс” анҷом ёфт. Татбиқи ин лоиҳа интиқоли бор аз Чин ба Аврупоро аз 25-30 рӯз то 12-15 кам мекунад.
Ҳамчунин, бояд қайд кард, ки коридори нақлиётии «Шимол-Ҷануб» барои интиқоли мол аз Ҳиндустон ва кишварҳои Халиҷи Форс ба Русия, Аврупои Ғарбӣ, Балтика ва кишварҳои Скандинавия пешбинӣ шудааст. Агар аз тарафи баҳр ба воситаи Халиҷи Форс, аз канали Суэтс, Баҳри Миёназамин дар Ҳелсинки таҳвили мол дар 45-60 рӯз анҷом дода шавад, ба востаи долони «Шимол-Ҷануб» дар 20-25 рӯз интиқол меёбад. Иқтидори муайяншудаи роҳи оҳан дар марҳалаи якум то 10 миллион тонна буда, минбаъд ба 15 миллион тонна дар як сол афзоиш хоҳад ёфт. Ташаккулёбии долон ҳанӯз аз соли 1993 инҷониб муҳокима мешавад. Тибқи созишномаи байниҳукуматӣ дар соли 2000 Русия, Эрон ва Озарбойҷон тасмим гирифтанд, ки ба сохтмони хати роҳи оҳани нав аз Қазвини Эрон ба Остонаи Озарбойҷон шуруъ намоянд.
Аз ҷониби Озарбойҷон ҳамаи корҳои сохтмонӣ ба анҷом расиданд. Ҳамин тавр, Озарбойҷон ба маркази нақлиётии муҳим табдил меёбад.
Дар 20 соли охир дар Озарбойҷон зиёда аз 11 ҳазор километр роҳҳо сохта шудааст. Бо мақсади таъмини рушди саноат боғҳои саноатӣ ва минтақаҳо бунёд карда мешаванд. Дар соли 2018 чанд завод дар боғи кимиёвии саноатии Сумгаити мавриди баҳрабардорӣ қарор хоҳанд дошт, ки сармоягузории он 2 миллиард долларро ташкил медиҳад. Дар истеҳсоли пахта, тамоку, чой, пилла, кирмак ва дигар маҳсулоти ба содирот нигаронидашуда шумораи боғҳои агросаноатӣ зиёд хоҳад шуд. Агар дар соли 2015-ум 35 ҳазор тонна пахта ҷамъоварӣ шуда бошад, пас соли гузашта ин рақам қариб ба 90 ҳазор тонна расид. Агар дар соли гузашта пахта дар майдони 51 000 гектар кошта шуда буд, имсол 136000 гектар пахта кошта шуд. Дар майдони кишти он тақрибан 3 маротиба калонтар гарид. Агар мо 20 фоиз миқдори миёнаи ҳосилхезро ба назар гирем, пас ин сол метавонем 260-270 ҳазор тонна пахта интизор шавем. Дар баробари ин, тамокупарварӣ низ инкишоф меёбад, лек метавон гуфт, аксари он гум шуда буд. Дар муқоиса бо соли қаблӣ, майдонҳо барои тамокукашӣ 35 фоиз афзуданд. Акнун тамоку дар майдони 3200 гектар парвариш карда мешавад. Ин майдонҳо метавонанд ҳатто васеътар бошанд, зеро дар 13 ноҳияи тамокупарвар қитъаҳои замини калоне мавҷуданд.
Бамаврид мисол овардан метавон, ки махсулоти кишоварзӣ ва коркардшуда ба содирот алоқаманд аст. Дар ин сол содироти помидор 55% зиёд шуд, картошка ба 63%, пиёз ба 1100%, пахта ба 154%, нахи пахта ба 650%, маҳсулоти ширӣ тақрибан ба 400%, маҳсулоти коркарди мева ва сабзавот ба 54%, пӯсти коркарднашуда ба 38%, нӯшокиҳои спиртӣ ва ғайриспиртӣ ба 16%, аз он ҷумла вино (шароб) ба 13%, себ тақрибан ба 200%, хурмо ба 14%, анор ба 106%, чой ба 50%, шоколад ба 50%, маҳсулоти тамоку ба 5%, равғани растанӣ ба 7% расид. Содироти маҳсулоти саноатӣ: тилло ба 64%, қувваи барқ ба 300% баробар шуд. Озарбойҷон айни ҳол қувваи барқро мефурӯшад ва дар шаш моҳи аввали соли 2017 миқдор онро ба 2,5 миллион доллар иҷро кард. Содироти алюминий 20% зиёд шуд, маҳсулоти пластикӣ ба 22%, таҷҳизот ва дастгоҳҳои механикӣ ба 50%, мис ба 67%, консентратҳои маъдании мис ба 100%, гили бентонит ба 225%, маҳсулоти матоӣ ба 73%, санг, гпс ва семент ба 3000%, маҳсулоти саноати химиявӣ ба 8% расид. Соли гузашта дар Пиралла маросими гузоштани санги асоси корхонаи истеҳсоли доруворӣ сурат гирифта буд. Дар ҷануби вилоят минтақаи саноатии Нефтчало фаъол мешавад, ки дар он автомобилҳои замонавӣ истеҳсол мешаванд. Инчунин, ин гуна корҳо дар боғи Балханск ва маҳалли Масаллнск оғоз шудаанд, ки ҳар сол ҷуғрофии паҳнкунии ин амалҳои мусбат васеъ мегардад.
Дар соли гузашта ба Озарбойҷон мадумони хориҷа нисбат ба солҳои гузашта 11% зиёдтар ташриф овардаанд, ки ин нишондод хело ҳам хуб аст. Ба қавли Сардори давлат Илҳом Алиев, кор дар ин самт бояд идома ёбад, чунки ҳоло ҳам он қадар меҳмонхонаҳо бисёр нестанд, то ин ки меҳмонҳо омада истироҳат кунанд: “Соли гузашта дар мамлакати мо 35 меҳмонхона бунёд шуда, 25 меҳмонхона сохта мешавад. Умуман, зиёда аз 500 меҳмонхона дар Озарбойҷон вуҷуд дорад, аммо талабот афзоиш меёбад, туризм инкишоф ёфтааст”.
Соли ҷорӣ дар Озарбойҷон якчанд чорабиниҳои байналхалқии намояндагӣ баргузор гардид. 5-умин форуми ҷаҳонӣ баргузор гардида буд. Дар форум як қатор давлатҳо, сиёсатмадорони маъруф, намояндагони ҷамъиятӣ ширкат варзиданд. Форуми глобалии Боку аллакай дар харитаи ҷаҳон тавонист ҷойи намоёнро ишғол кунад. Соли ҷорӣ 4-умин форум оид ба муколамаи байниминтақавӣ баргузор гардид. Ин чорабинӣ бори аввал бо ташаббуси Президенти Ҷумҳурии Озарбойҷон Илҳом Алиев якчанд сол пеш баргузор гардида буд. Дар чорабинӣ якҷоя бо Озарбойҷон 6 созмони пешбари байналхалқии ҷаҳонӣ ҳамчун созмондиҳанда фаъолият карданд. Муҳокимаҳо ва қарорҳои дар Форум гирифташуда, албатта, ба таҳкими арзишҳои гуногунҷониба мусоидат мекунанд. Дар чаҳорчӯбаи Форум Озарбойҷон бори дигар ҳамчун яке аз марказҳои фарҳангӣ шинохта шуд.
Озарбойҷон дар бисёр самтҳо нишондодҳояшро беҳтар намуд, ки ин далели натиҷаи мусбат додани ислоҳот таҳти роҳбарии сарвари давлат аст. Ин нишон медиҳад, ки рушди иқтисодии Озарбойҷон аллакай на дар асоси нефт, балки дар натиҷаи гузаронидани ислоҳоти иқтисодӣ аз ҷониби Президент Илҳом Алиев пеш меравад. Умуман, ислоҳот дар Озарбойҷон аллакай натиҷа дода истодааст.
