РОЗИ АВВАЛ
Қадами нахустин
Модари меҳрубон ва чеҳракушод, падари дилсӯз ва ҷиддӣ дорад. Ҳар вақте ки падар сахтгирӣ карда, бо вай ҷиддӣ муносибат мекард, дар ҷустуҷӯйи оғӯши модар мешуд. Ӯ худро бештар ба модар монанд мебинад. Бо ҳама хулқу атвор ба модараш рафтааст. То синфи шашум дар мактаби деҳаи Косатароши шаҳри Панҷакент таҳсил кард. Баъдан, ба шаҳраки Суғдиён рафту онҷо таҳсилро давом дод. Мактаби миёнаро ҳамонҷо хатм кард. Ба факултети журналистикаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дохил шуд. Донишгоҳро хатм кард. Диплом гирифт, дипломи журналистӣ. Вале ӯро касе ҳамчун журналист намешиносад, балки ҳамагон шоираш мегӯянд. Яъне журналисте, ки ишқ шоираш кард ва шоир шиносондаш.
Аввалин маротиба соли 2013 дар як барномаи телевизионӣ вохӯрда будем. Аввал дӯсти маҷозӣ шудем ва баъдан ҳақиқӣ. Мо дар ин панҷ соли дӯстӣ чандин маротиба суҳбатҳои тӯлонӣ доштем. Аммо то ҳол ӯро шинохта наметавонистам. Зеро ҳар шеъраш аз дарде, мушкиле, нотавоние, ишқи беҷавобе, азоби танҳоие… қисса мекунад. Барои аз рӯзгори пушти шеъраш огаҳ шудан мо замону маконро муайян карда, қарор додем, ки вомехӯрем.
Имрӯз рӯзи вохӯрии мост. Рӯзи боронии сешанбест, ки мо ҳарду дар даромадгоҳи ошхонаи “Ориёно” вохӯрдем.
РОЗИ ДУВУМ
Бемори модарзод
Зодаи ман сафару ишқи ту бошад зодам,
Ту чӣ ҳуснӣ, ки манат ошиқи модарзодам.
(Шаҳриёр)
– Саид, мегӯянд дар сари мард доимо дуд аст, дуди ғам ё дуди сигор…
– Агар пурсиданӣ бошед, ки дар сари ман кадомаш аст, бовар кунед, ҳардуяш ҳам ҳаст, аммо аввалааш зиёдтар.
– Гуфтаниед, ки дуди дувумро барои рафъи дуди аввал сар медиҳед?
– Бале!
– Пас дуди аввал аз куҷост?
– Он кӯрдуд аст, кӯрдуди ишқ.
– Гуфтаниед, ки он моли бехаридор ва таҷовузшуда ҳоло ҳам арзи вуҷуд дорад?
– Албатта, ки ҳаст…
– Ман миёни ду ҷавонро дар назар дорам…
– Барои ҳамин ба ман каме сахт расид. Мо солу моҳи дароз ишқ гуфта, нола мекунем, аммо Шумо ба буданаш шубҳа намуда, зери пояш кардед.
– Бигзор, гапи Шумо бошад. Вале метавонед ишқро аз ҳавас ҷудо карда бигӯед?
– Нигаред, фарз кардем, дар роҳ духтареро дидед ва ӯ ба Шумо писанд омад. Агар бигӯед, ки “оҳ, чӣ хел духтари зебо, кош, аз ман бошад”, ин ҳавас аст, зеро ҳатман, ки ба духтари навбатӣ низ ҳамин ҷумларо такрор мекунед. Ишқ бошад, тамоман чизи дигар. Дар ҳолати аввал мегӯед, ки “ин аз ман мешавад” ва барои расидан ба ӯ ҳама корро мекунед.
– Шумо медонед, ки ишқ инсонро беҷуръат мекунад?
– Ишқ танҳо назди маҳбуба беҷуръатат мекунад, тамом. Дар дигар мавридҳо нерӯ ва қуввати ғайриоддие мебахшад, ки ба корҳои аз дастат омада ҳатто худат ҳам ҳайрон мешавӣ.
– Ишқ кадоме аз инҳост: беморӣ, девонагӣ ва ё хаёл?
– Ишқ дар худ ҳамаи ин мафҳумҳоро дорост. Ҷое меояд, ки беморат мекунаду ҷои дигар девона ва табиист, ки дар вақтҳои холигӣ ва ҳушёрӣ хаёлпарварӣ мекунӣ.
– Ниҳоли ишқ кай мехушкад?
– Вақте, ки ба висол расидӣ. Ба таъбири маъмулӣ, ишқ то бистар аст.
– Агар ишқ бимирад…
– Пас, ман ҳам мемирам.
– Шумо аз кадом ишқ гуфта истодаед?
– Аз ишқи модарзодӣ…
РОЗИ САВУМ
“Дӯстон то умр бошад, ҳар баҳор ошиқ шавед”
Дар ҷавонӣ ишқ буду давлати дунё набуд,
Он ҳама бедавлатиҳо хуб давлат будааст.
(Лоиқ Шералӣ)
– Ишқ кай даратро кӯфт?
– Сентябри соли 2002 ман ба мактаби деҳаам рафтам. Ҳамон рӯзи аввал як ҳамсинфам ба ман писанд омад. Шояд он ишқ набуд, аммо бовар кунед, агар рӯзе намеомад, ба худ набудам ва дар ҳама ҷо ӯро меҷустам. Баъдан фаҳмидам, ки дӯсташ доштаам, аммо дер шуда буд, зеро вайро аз кӯдакиамон “гаҳворабахш” карда будаанд.
– Чӣ гуна ӯ ба ёдатон меояд?
– Ман аз аввал бисёр мехостам, ки номашро нависам, аммо навиштан як тараф, балки ҳарфҳоро намешинохтам. Замоне, ки алифборо хатм кардем, ба мо китоби “Забони модарӣ” доданд. Ман ҳам беихтиёр дар болои китоб ҳарфҳоро “ҷанг” андохта, номашро болои китобам навиштам. Аз он ишқ чизе намондааст ба дилам, аммо ҳар вақт ки дар болои китобе чизе навишта мебинам, хоҳ-нохоҳ ба хотирам меояд.
– Бо айби ҳамон дилрабо ба мактаби дигар гузаштед?
– Не, ман умедамро канда будам, замоне, ки номзад буданашро фаҳмидам…
– Баъзе ошиқонро булҳавас мегӯянд. Оё Саид Ризо низ аз кӯчаи булҳавасӣ гузар кардааст?
– Бояд як рози дигарро ба хонандаи закитабъ ошкор созам. Фикр мекунам, дар роҳи ишқ аз ман дида булҳавас касе набуд. Зеро дар муддати умри начандон тӯлонии хеш зиёд духтаронро писандидам. Фикр мекунам, устод Лоиқ байти “Дӯстон то умр бошад, ҳар баҳор ошиқ шавед”-ро махсус барои ман гуфтаанд (механдад). Аксари онҳо бо мурури замон аз қалбам зудуда шуданд,… аммо ишқе, ки дунёи маро билкул дигар кард, ин ишқи ҳамон суғдидухтар аст.
– Аҷиб… Тавлид ва марги ишқҳоятро бигӯ…
– Ман ҳар духтари зебоеро медидам, саломномаи ишқро барояш мехондам. Салоти ҷанозаи ишқро мегуфтам, вақте шавҳар мекарданд…
– Шавҳар кардани духтар ҳам метавонад марги ишқ бошад?
– Не, наметавонад, агар ишқ воқеӣ бошад.
РОЗИ ЧАҲОРУМ
Ифшои роз
Ишқ бемориест, ки аз он танҳо бемор лаззат мебарад.
(Арасту)
Дар маҳфили шоири саршиносе Саид Ризо ширкат варзид. Пас аз маҳфил назараш ба духтаре бархӯрду лаҳзае бехуд шуд. Ҷавони ошиқ бо ду чашми тар аз чанд ишқи (ҳавас) пешина сигоре дардод ва ба сукут рафт. Дар сукути танҳоӣ саволҳои зиёде ӯро барои ҷавоб ҷустан азоб медоданд. Сукуташ ду моҳ давом кард. Гӯё ин ду моҳ дар дигар дунё буд. Дунёи баде дошт, ба мисли фазову муҳити ҷаҳаннам. Ба кӣ дилашро холӣ карданро намедонист. Касеро барои ҷанг кардан намеёфт. Танҳо зӯраш ба дуди сигор, хомаву дафтаре мерасид. Тарзе вонамуд мешуд, ки ҳама ба ҳолаш механданд. Шахсеро мемонд, ки аз дигар сайёра омадаасту чӣ кор карданашро дар замин намедонад.
Рӯзе дар телефони нафаре акси ӯро мебинад. Пас аз лаҳзаи дигар мефаҳмад, ки ба нафаре ошиқ шудааст, ки бояд намешуд. Шарм медошт, аз ифшои розаш, зеро ба духтари устодаш дил баста буд. Устодаш бошад, қавл дода буд, ки духтари мехостаашро хостгорӣ мекунад барояш…
Чанде гузашт. Рӯзе ҳама ҷуръаташро ҷамъ карда, дилашро ба апаи духтар холӣ кард. Ҷавоби мусбат гирифт.
Боз пас аз чанде фаҳмид, ки дар шабакаҳои иҷтимоии Facebook бо вай дӯсти маҷозист. Саҳифаи хабарҳои шахсиро кушода, навишт. Навишт, аммо қадами нахустинро хато монд. Саволҳое дод, ки ба ягон духтар писанд намеоянд. Дар аввалин суҳбати як ба як гапашон гурехт.
Рӯзи дигар боз суҳбат карданд, зеро ишқ ногап буданро намедонад. Онҳо ҳеҷ гоҳ телефонӣ суҳбат намекарданд, танҳо суҳбати интернетӣ буд миёнашон.
Бо гузашти вақт ба самимӣ буданаш духтар бовар кард. Соли 2016 бо ташаббуси Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар лагери “Уқобча”-и шаҳри Хуҷанд машварати адибони ҷавон баргузор гардид. Саид фаҳмид, ки чанде пеш духтар ба онҷо омада будааст. Шаб шуд. Ҳама хоб карданд. Аз ҷояш хеста, заминҳои ҳавлии “Уқобча”-ро бӯсид, бо умеде, ки шояд қадамҷояшро ёбад. Ишқ кӯраш карда буд. Ба касеву чизе аҳамият намедод: на ба дарс, на ба устодон ва на ба дӯстону пайвандон.
Тақдири бад доимо азобаш медод. Даме ҳолу рӯзи осуда надошт. Соли 2017 хабар омад, ки духтар номзад шудааст. Ҳарчанд пурсидам чӣ ҳол доштанашро, гуфта натавонист. Ҳолате, ки барои мо бегона аст. Танҳо ногувор буданашро медонему халос. Китоби Ҳилолиро кушода, ғазалеро бо ашки талх сабт карда, ба духтар равон мекунад, аммо аз он сӯ ба ҷуз писханде, ки “набояд мард гиря кунад” дигар чизе намешунавад. Бале, бояд мард нагиряд, аммо ӯро ишқ мегирёнд, азобаш медод ва ҳолашро ба танг оварда буд. Дигар коре карда намешуд. Кор аз кор гузашта буд. Духтар аз они дигаре мешуд.
Андаке пас шаби арӯсии духтар расид. Бо садои мусиқии тӯйи вай Саид навишт:
Имшаб шаби арӯсии ҷононаи ман аст,
Марги муҳаббату дили девонаи ман аст.
Эй шаҳри Ишқ, чун дили ман гаштаӣ хароб,
Маъвои ту ба синаи вайронаи ман аст.
Яке рӯзгори пурнишот, дигаре пуралам дошт. Яке хандаи шабонарӯзӣ, дигаре оби чашмашро лаҳзае хушк карда наметавонист. Яке ҳаёти хушбахтонае дошт, дигаре бо хушбахтӣ ногап шуда буд…
Духтар модар шуд. Саид гаҳ механдид, гаҳ мегирист. Ханда барои хушбахтии ӯ, гиря барои нарасидан ба ӯ. Хомаи Саид рӯйи варақи сафед он шаб поёну боло шуд. Дар охири саҳифа омада, ба аввалаш нигарист, ки достони зебое тавлид шуд:
Бояд падари ту мешудам ман,
Ҳамболу пари ту мешудам ман.
Тақдир вале кори дигар кард,
Бар бахти Саид бад назар кард.
Фарзанди каси дигар шудӣ ту,
Умру нафаси дигар шудӣ ту.
Ман ошиқи модари ту будам,
Ҷуз ӯ ҳавасе ба дил набудам…
РОЗИ ПАНҶУМ
Намози ишқ
– Ба осмон нигоҳ кун,- гуфтамаш шабе.
– Ана, нигаристам,- ҷавоб дод.
– Чиро мебинӣ?,- савол додам.
– Моҳтоби шаби чаҳордаҳро,- бо лутф гуфт.
Ин лаҳза шеъри устод Шаҳриёрро хондам:
Ҳар шаб ба моҳ дида туро ёд мекунам,
Бо маҳ фасона гуфтаву фарёд мекунам.
Шояд ту ҳам ба моҳ кунӣ Моҳи ман нигоҳ,
Бо ин хаёл хотири худ шод мекунам.
(Аз суҳбати Саид Ризо бо Н.)
– Агар он рӯзи маҳфил ихтиёр дар дастатон мебуд, оё вайро нигоҳ мекардед?
– Бале! Ман заррае пушаймон нестам аз нигоҳи кардаам.
– Аз он ишқи ноком чизе мондааст, ки мо надонем.
– Намедонистаҳои Шумо хеле зиёданд.
– Масалан…
– Шабе гапамон гурехт. Дар ҳама шабакаҳои иҷтимоӣ маро ба “рӯйхати сиёҳ” илова кард. Нафасам танг шуд. Ягона роҳи наҷотро дар аз хона берун шудан дидам. Дар роҳи қатора қариб як соат нишастам. Мақсадам буд, ки агар қатора биёяд, бигзор маро бо худ бубарад. Бигзор мардум узвҳои маро ҷамъ кунанд. Бигзор оламиён бидонанд, ки ҳоло ҳам дар дунё ишқи ҳақиқӣ вуҷуд дорад. Аз нишастан хаста шудам. Ба шабакаи иҷтимоӣ даромадам. Ба хотире, ки то омадани қатора як бори дигар номашро бубинам. Ворид шудан замон дидам, ки аз вай хабар омадааст ва дар он бахшиш пурсидааст. Зуд аз ҷоям хестаму аз фикрам гаштам, зеро умри дубора бахшид бароям…
– Кадом суханонаш дар хотиратон мондааст?
– “Ту ба ман нарасӣ, хуб аст, шоир мешавӣ…”.
– Ба нарасидан кӣ гунаҳкор аст: тақдир ва ё Шумо?
– Ман! Нарасидан ё расида натавонистан аз заъфи худам буд. Ман фақат гуфтам, шеър хондам, гиристам, нолидам… Аммо боре амал накардам. Вақте ҳушёр шуда, ба худ омадам, ки кор тарафи дигар ҳал шуда буд.
– Баҳонаҳои нарасидан чиҳо буданд?
– Намедонам, тамоман намедонам.
– Оё вай арзанда аст, ки то ҳол дар ёдаш ҳастед?
– Бале, монанди ӯ дигар нест. Ман нуқта мондам дар ишқ ва ба худаш ҳам гуфтам, ки ба ҷуз ту ба дигаре намерасам, аммо бо ханда гуфта буд, ки «пас аз як сол салом медиҳамат». Аз миён солу моҳе гузашт, аммо саломе наомад…
– Кӯшиши пушти дар кардани меҳрашро накардед?
– Кардам, аммо бефоида.
– Ягон роҳ надорад?
– Танҳо як роҳ аст. Марг!
БЕРУН АЗ ҚОЛАБ
– Агар вай ин суҳбати моро хонда бошад…
– Бовар надорам, аммо бар ҳар ҳол агар чашмаш расида бошад, саломаш мегӯям…
– Бо чӣ хотима шудани ин суҳбатро мехоҳед?
– Ишқ…!
Мусоҳиб:
Ҳафизуллоҳ ТОҲИРӢ
